Gelukkig, terwijl de wereld in brand staat is er toch nog komkommernieuws. Drie jaar nadat natuurfotograaf David Slater op Sulawesi op zoek was naar ‘die ene foto’ – van zwarte makaken – haalt hij het nieuws omdat hij betaald wil worden voor het publiceren van een foto die door een ander gemaakt is. Niet geheel onbelangrijk: die ander is een aap. Het gaat om een selfie.
David Slater slaagde er blijkbaar niet in om zelf de ultieme foto te maken (klopt, kijk maar). Hij maakte uiteindelijk goede sier met de foto die een aap maakte. En nu wil David Slater betaald worden voor het publiceren van de foto, omdat hij vindt dat hij de rechthebbende is. De publicerende partij stelt zich op het standpunt dat de foto tot het publieke domein omdat de fotograaf een dier is en dieren nu eenmaal geen (auteurs)rechten kunnen claimen.
De foto van de zwarte makaak circuleert dus al drie jaar. Toen was het ook al nieuws. David Slater deed uit de doeken hoe het volgens hem gegaan was, dat fotograferen: ‘At first there was a lot of grimacing with their teeth showing because it was probably the first time they had ever seen a reflection. They were quite mischievous jumping all over my equipment, and it looked like they were already posing for the camera when one hit the button.’
David Slater dicht de apen menselijke ijdelheid toe. Ik mag hopen die aap niet precies wist wat ze deed toen ze op het knopje drukte. Dat ze er niet speciaal voor is gaan zitten.
Neemt niet weg dat ik gefascineerd ben door die grimas op haar gezicht. Gelukkig staat er in mijn boekenkast een boek waarin ik op kan zoeken wat die aap met die grimas betekent: Het uitdrukken van emoties bij mens en dier van Charles Darwin (wat zijn boeken toch handige dingen).
In het vijfde hoofdstuk – Bijzondere gevoelsuitdrukkingen van dieren – beschrijft Charles Darwin onder andere hoe apen kijken als ze blij en tevreden zijn en aanhankelijkheid tonen, maar ook hoe je aan hun gezicht woede, verbazing en panische angst af kunt lezen.
Laat de Cynopithecus niger / Macaca negra / zwarte makaak met name genoemd worden:
‘Ik heb al eerder een opmerking gemaakt over de merkwaardige manier waarop twee of drie makakensoorten en de Cynopithecus niger (de kuifmakaak of zwarte baviaan) hun oren naar achteren trekken en een licht kwebbelend geluid uiten als ze tevreden zijn of aangehaald worden. De Cynopithecus trekt zijn mondhoeken tegelijkertijd naar achteren en naar boven, zodat zijn tanden worden ontbloot . Daarom wordt deze uitdrukking door een vreemde nooit herkend als uiting van genoegen.’
Hoewel ik het niet met honderd procent zekerheid durf te zeggen, denk ik dat de zwarte makaak op de foto waar David Slater waarschijnlijk niet rijk van gaat worden, behoorlijk tevreden is.
Of die tevredenheid te maken heeft met de aandacht die haar ten deel valt dan wel met leedvermaak of spot, daarover geeft Darwin geen uitsluitsel.
(Overigens: hoe zit het eigenlijk met het portretrecht van dieren in het algemeen en apen in het bijzonder? En wie is rechthebbende als een foto met de zelfontspanner gemaakt wordt?)
Wat betreft het auteursrecht het volgende:
Inmiddels – het is 21 augustus als ik dit schrijf – is duidelijk geworden dat de aap in elk geval niet aan het langste eind trekt. Zij wordt niet rijk van haar selfie. Als het aan de Amerikaanse auteursrechtendeskundigen ligt tenminste.
De US Copyright Office is tot de conclusie gekomen – het rapport met hun bevindingen telt ruim twaalfhonderd pagina’s – dat dieren, planten, goddelijke en/of bovennatuurlijke wezens geen auteursrechten kunnen claimen. Wikimedia heeft dus voorlopig gelijk.
Dat volgens de US Copyright Office het auteursrecht de aap niet toekomt, wil namelijk niet zeggen dat David Slater degene is die kan cashen. Voorlopig hoeft niemand David Slater voor het gebruik van de selfie van de zwarte makaakse te betalen.
Maar de natuurfotograaf heeft nog een kans. In het Verenigd Koninkrijk zit het auteursrecht anders in elkaar dan in de Verenigde Staten. Als David Slater daar kan aantonen dat de selfie zijn ‘intellectuele creatie’ is – daarvoor moet hij bewijzen dat hij het idee van een aap die selfies maakt verzonnen heeft, heeft bedacht – is hij in elk geval daar de auteursrechthebbende.
Leave a Reply