Het zal niet toevallig zijn dat ik deze week vier keer op het literaire begrip nouveau roman stuitte. Als die term me niets zou zeggen, zou dat mij vast niet opgevallen zijn en zou ik zeker niet verbaasd gestaan hebben van de plotselinge opleving van aandacht voor deze eertijds avant-gardistische manier van schrijven.
1
De eerste keer kwam ik de term nouveau roman deze week tegen in Tomás González: ‘schrijver van de stilte’, een tekst die vertaler Jos den Bekker schreef bij wijze van introductie op het oeuvre van de Colombiaanse schrijver:
‘Met zijn plotloze verhalen, waarin hij gewone mensen in hun dagelijkse doen volgt, lijkt hij het ideaal te hebben verwezenlijkt van de nouveau roman, zoals die werd verdedigd door de Russisch-Franse literatuurtheoretica Nathalie Sarraute. Zij vond dat schrijvers geen verhaal moeten vertellen, de lezer niet moeten afleiden met grootse gebeurtenissen en spannende plots, maar het kleine, het on-sensationele laten zien.’
2
Twee dagen later is het David Van Reybrouck die de nouveau roman ter sprake brengt. In de laatste aflevering van Zomergasten van dit seizoen liet hij een fragment uit de film Écrire zien, waarin Marguerite Duras het over schrijven heeft.
Na afloop stak hij zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken:
‘Een geweldige schrijfster. Vaandeldraagster van de nouveau roman. Wat een vrouw. Wat een obsessie met taal.’
David van Reybrouck houdt van haar poëtische manier van proza schrijven, waarin het verhaal ondergeschikt is aan de sfeer.
3
De nouveau roman komt ook ter sprake in de film L’enlevement de Michel Houellebecq waarin de ontvoerde schrijver met één van zijn ontvoerders een goed gesprek voert over het literatuur. Wie van beide de nouveau roman te sprake brengt, weet ik niet meer – het is niet noodzakelijkerwijs de schrijver – en nakijken kan ik het niet want ‘Cette video n’est pas disponible dans votre pays.’
4
Jean Echenoz was de vierde die de woorden in de mond nam. Niet deze week, maar al veel eerder, namelijk toen hij door Martin de Haan en Jan Pieter van der Sterre geïnterviewd werd vanwege het verschijnen van zijn verhaal Bodembestemming als Perlouses.
Als Martin de Haan en Jan Pieter van der Sterre hem vragen:
‘U wordt vaak geassocieerd met andere schrijvers van uitgeverij Minuit, zoals Jean-Philippe Toussaint, Christian Oster en Christian Gailly. Bestaat er zoiets als een Minuit-school?’,
antwoordt hij dit:
‘Volgens mij bestaat er geen school Alain Robbe-Grillet heeft zich in de jaren vijftig ingespannen om een groep schrijvers samen te bundelen onder de paraplu van de nouveau roman. Dat is mede dankzij zijn uitzonderlijke mediagenieke talent zeer goed gelukt. De uitgever van Minuit heeft dat later bij ons ook geprobeerd, wij werden voorgesteld als de nouveau romanciers. Maar als groep waren wij niet zo succesvol als de nouveau roman van de jaren vijftig, want de verschillen tussen onze boeken zijn groot, en geen van ons wil of kan de rol van Robbe-Grillet op zich nemen. Als er al een verwantschap tussen ons bestaat, dan blijkt dat vooral uit het feit dat we door onze uitgever gekozen zijn. Zijn smaak heeft ons bij elkaar gebracht.’
De nouveau roman. Volgens het Cultureel Woordenboek is dat:
‘Term gebruikt voor het werk van een aantal experimentele Franse romanschrijvers uit het midden van de 20ste eeuw die zich niets gelegen lieten liggen aan plot, psychologie of de andere conventies van de 19de-eeuwse roman’
In het Algemeen Letterkundig Lexicon besteden ze er wat meer woorden aan.
Van wat toen modern, avant-gardistisch en tegendraads was, kijkt men nu niet meer op. Er is sinds de jaren vijftig zoveel gebeurd in de literatuur. Toch is de nouveau roman niet gedateerd.
Ik lees schrijvers als Nathalie Sarrautte en Marguerite Duras nog steeds graag. Maar ook de schrijvers met wie Jean Echenoz zich verwant voelt, waaronder Raymond Queneau en Georges Perec, die zich bij het schrijven juist beperkingen oplegden – zij vormden samen Oulipo. Oulipo staat voor ‘Ouvroir de littérature potentielle’ (‘werkplaats voor potentiële literatuur’) – kunnen mij bekoren.
Het zal vanwege die actieve literaire belangstelling zijn dat het me opviel dat de nouveau roman deze week zo vaak voorbij kwam.
Leave a Reply