Nena (Abbey Hoes) is kind van gescheiden ouders en leeft letterlijk en figuurlijk op de grens van twee culturen, de Nederlandse (van moederskant) en de Duitse (van vaderskant).
Verliefd worden hoort bij haar leeftijd – dat wordt ze: op Carlo (Gijs Blom), die blauw haar heeft en net als zij honkbalt – net zoals wel meer ‘eerste keren’ bij die fase van haar leven horen.
Waar ze eigenlijk te jong voor is, is de zorg voor een vader (Uwe Ochsenknecht) die MS heeft en steeds afhankelijker wordt van anderen.
Toen ik een paar weken geleden moest beslissen of ik naar de persvoorstelling van Nena, het speelfilmdebuut van regisseur Saskia Diesing, zou gaan, liet ik mij met het oog op een serie stukken over de val van de Muur misleiden door deze zin: ‘De film speelt zich af in de zomer van 1989, de muur wankelt en Europa wacht in spanning af wat de herfst zal brengen.’
De vader van Nena volgt weliswaar het nieuws, maar op het doen en laten van de personages in Nena heeft de actualiteit geen invloed. Wat er elders in Europa in de zomer van 1989 gebeurde, speelt op een andere manier een rol. Het vormt de schil om een in essentie klein en kwetsbaar verhaal.
Terwijl Nena ontdekt wat het leven voor haar in petto heeft, heeft haar vader nog maar een verlangen: hij wil dood. Maar zelfs daar heeft hij hulp bij nodig. Die krijgt hij niet van zijn broer, die zich verschuilt achter zijn geloof. Nena neemt zijn verlangen zo serieus dat ze, hoewel ze zich verraden voelt als ze ontdekt dat haar ouders een eerdere zelfmoordpoging voor haar verzwegen hebben, werkt aan een ‘oplossing’. Ondertussen blijft ze haar vader vragen stellen, blijven vader en dochter schaken en wijst niets op een eventueel naderend einde. Bijna niets.
Nena mag dan ook een coming of age film zijn, in essentie gaat het in Nena omde vraag of een mens het recht heeft om tot in het ultieme over zijn eigen leven te beschikken, en dus ook vrij is om de dood boven het leven te verkiezen als hij/zij vindt dat het genoeg is, in het geval van Nena: als het lijden lang genoeg geduurd heeft.
In die zin zou je kunnen zeggen dat er een parallel te trekken is tussen Nena en de zomer van 1989 waarin het verzet tegen aan banden gelegd leven een beslissende wending nam.
Dat die vraag ingebed is in een coming of age film is niet toevallig, want Saskia Diesing vertelt met het verhaal over Nena en haar vader ook een deel van het verhaal over haar eigen vader. Toen de regisseuse nog niet eens zo oud was als Nena zadelde haar vader haar met zijn doodswens op. (Uit een interview met Pieter van der Wielen in Nooit meer slapen blijkt met hoeveel eigen verleden Saskia Diesing het verhaal over Nena bekleed heeft.)
Haar eigen verhaal speelt niet in 1989, maar gerekend vanaf 2014 scheelt dat niet veel. In 1989 was alleen nog maar sprake van het onder voorwaarden mogelijk maken van euthanasie en hulp bij zelfdoding. Wettelijk was dat nog niet geregeld. Ook daarom is het niet onbelangrijk dat Nena gedateerd is.
Zo vormt de zomer van 1989 de schil om een verhaal dat allerminst zwaarmoedig is. De toon is licht, de ondertoon licht ironisch. Dat kan ook bijna niet anders: Esther Gerritsen is een van de twee scenaristen. Erge dingen onderkoeld en in kort bestek vertellen kan Esther Gerritsen goed. En Saskia Diesing laat genoeg ‘gebeuren’ dat de zwaarte opheft. Er mag tijdens Nena gelachen worden.
De vraag is wel, voor wie Nena bedoeld is. Young adults die zich met Nena en Carlo identificeren zal het waarschijnlijk een zorg zijn dat zelfbeschikkingsrecht niet vanzelfsprekend is. Wie puur komt vanwege de val van de Muur komt bedrogen uit. Wie in 1989 ongeveer zou oud was als Saskia Diesing of ouder, kan tijdens het kijken naar de film herinneringen ophalen. Zij zullen bij Nena aan de zangeres Nena en haar 99 Luftballons denken, de knipoog naar In Bed with Madonna / Truth or Dare (regie: Alek Keshishian) en Lola rennt (regie: Tom Tykwer) zien, meezingen met Marmor, Stein und Eisen bricht en verzuchten dat zij Die Leiden des jungen Werthers van Goethe nodig eens moeten (her)lezen. Maar of het verhaal hen echt aanspreekt en zij Nena uiteindelijk niet teveel als een tijdsdocument zullen zien…
Was Nena een roman, dan zat er waarschijnlijk een stickertje ‘young adult’ op – zoals ook The Fault in Our Stars van John Green (de film werd geregisseerd door Josh Boone) voor ‘young adults’ / jongvolwassenen bedoeld is – en zouden veel volwassenen niet op het idee komen Nena te lezen. Terwijl dit kleine en kwetsbare verhaal op passende wijze verteld ook voor volwassenen het nodige te bieden heeft.
Leave a Reply