Van alle redenen die er zijn om de weegschaal in het voordeel van een boek te laten doorslaan is nostalgie er één. Toen ik Smoske: de neushoorn die er geen zin in had onder ogen kreeg, gaf deze zin op de achterflap de doorslag: ‘Hij beukt zich een weg naar buiten en verdwijnt in de straten van Parijs.’
Ik ben al een tijdje niet in Parijs geweest en de kans dat ik er binnenkort kom, lijkt mij klein. Daarom vestigde ik mijn hoop op Smoske. Ik hoopte dat hij mij langs vertrouwde plekken zou voeren.
Wat ik verder van Smoske: de neushoorn die er geen zin in had moest verwachten, wist ik niet. Vanwege de titel dacht ik dat het een kinderboek was.
Hoewel ik Smoske na zijn ontsnapping uit zijn te kleine tijdelijke onderkomen – Smoske wordt verhuisd van Burgers’ Zoo naar een Franse dierentuin, maar vanwege pech onderweg moet er gewacht worden op de Wegenwacht en dat is Smoske al snel beu – met de plattegrond bij de hand behoorlijk kon volgen, kwam niets mij bekend voor. Smoske stormt door een deel van de stad waar ik nog nooit flaneerde.
Maar ik vond dat helemaal niet erg, want dankzij Smoske leerde ik het Palais de la Porte Dorée – ‘Met de majestueuze gevel, waarop basreliëfs van beeldhouwer Alfred Janniot de rijkdommen van overzees Frankrijk toonden: de flora en fauna en de gespierde lichamen van inheemse volkeren van Frans Polynesië, Indochina en Frans Afrika, en de grote zeilschepen van weleer waarmee de gebieden bereikt werden’ – kennen.
Het Palais de la Port Dorée bestaat echt en de basreliëfs aan de buitengevel zijn daadwerkelijk van de hand van Alfred Janniot.
Dit klopt ook: ‘Centraal op de westelijke façade, vlak boven het woordje Congo, was een witte neushoorn met een glimlach te zien. Een paar meter verder naar links zag men een bijna naakte Afrikaanse vrouw met een kruik op haar hoofd.’
Maar of die vrouw inderdaad zoals Michiel Kamphuis schrijft ‘toevallig’ de grootmoeder is van Benoit Labideau, een van de personages in Smoske: de neushoorn die er geen zin in had… Alfred Janniot werkte wel naar levend model.
Palais de la porte dorée et son bas relief door cityson
Het is niet vanwege het literaire gehalte (en ook niet vanwege Parijs, want voor je het weet is Smoske de stad al weer uit) dat ik stilletjes genoot van Smoske: de neushoorn die er geen zin in had. Het debuut van Michiel Kamphuis – die eigenlijk ‘elektrotechneut’ is (hij werkte bij de ANWB Alarmcentrale, maar gaf ook skiles) – is wat hij wil dat het is: ‘een vrolijk, feel good boek’.
Smoske raast als een bezetene door Europa, op de hielen gezeten door de een na de ander die wat van hem moet (‘zijn dierenarts, stropers, Peter R. de Vries, meneer en mevrouw Moerman, de ANWB en een Frans-Congolese timmerman’), en richt de nodige schade aan. Onderweg scheert hij – hij lijkt Forrest Gump wel – langs grootheden en raakt hij verstrikt in historische gebeurtenissen.
Want het Palais de la Porte Dorée is niet het enige dat Michiel Kamphuis aan de werkelijkheid ontleent – voor ik het vergeet: Smoske zelf bestaat ook echt (maar niet alles dat Michiel Kamphuis over neushoorn schrijft is waar). Dat spelen met de verwachtingen – want je gaat er uiteindelijk op rekenen dat Smoske zich weer in echte nesten gaat werken, terwijl je ook wel weet dat Michiel Kamphuis er het nodige bij fantaseert – is waarom niet alleen de schrijver maar ook de lezer er de gang in wil houden.
Deze lezer viel uiteindelijk toch voor het meest literaire in Smoske: de neushoorn die er geen zin in had, namelijk de manier waarop Michiel Kamphuis het verhaal vertelt. Omdat iedereen (en dat zijn er best veel) zijn zegje mag doen, maar niet iedereen het tempo van Smoske bij kan houden is er sprake van een na- en terug-ijleffecten die ervoor zorgen dat het verhaal zich niet alleen fast forward ontrolt, maar ook op een al gepasseerd punt hernomen wordt. Deze niet-lineaire manier van verhalen, beviel mij zeer.
Michiel Kamphuis nam ontslag om een verhaal dat al acht jaar in zijn hoofd zat eindelijk eens op te schrijven in het belang van de neushoorn. Het leverde een boek voor volwassenen met gevoel voor humor op.
Leave a Reply