Over liefde en leegte
Van de achterflap was mij ‘autobiografisch’ bijgebleven. Dat ik het meisje met het rode haar dat op de eerste bladzijde van Muze: een liefdesgeschiedenis in b-mineur opduikt, aanvankelijk aanzag voor het personage waar het in de debuutroman van Esma Linnemann om draait, wijd ik aan dat woord.
Toen bleek dat dat meisje een generatie geleden jong was, begon ik te twijfelen. Niet aan het autobiografische – dat is een ruim begrip – maar ik wist niet zeker meer of het in Muze om dat meisje met het rode haar zou blijven draaien.
Die twijfel bleek terecht: aan het einde van het eerste hoofdstuk – waarin het meisje met het rode haar dat andere ambities blijkt te hebben dan het werk dat ze in een psychiatrisch ziekenhuis doet de aandacht trekt van de blonde frontman van een band en de man die ze na afloop van het concert een lift afdwingt terechtwijst: zijn huwelijksongeluk weegt niet op tegen het lot van haar patiënten, aangenomen wordt op de kunstacademie waar ze de blonde frontman weer tegenkomt – komt er een aap uit de mouw:
‘Mijn vader zegt dat hij op die avond verliefd werd op mijn moeder. Maar mijn moeder zegt dat het al veel eerder gebeurd was: op die vrieskoude oudejaarsnacht. Hij had gedaan of hij haar niet zag in het publiek. Maar nu, terugkijkend, weet ze het zeker: hij kéék naar haar.’
Dan is duidelijk dat het verhaal verteld wordt door een kind dat uit de relatie tussen het meisje met het rode haar en de blonde frontman geboren wordt. Het zou nog een zoon kunnen zijn, maar die optie sluit Esma Linnemann op enig moment uit.
In het tweede hoofdstuk dikt Esma Linnemann de jeugd van haar personage in, om vervolgens een sprong in de tijd te maken. In hoofdstuk 3 is het 2006 en staat de naamloze ik – zij is de hoofdpersoon van Muze (ik had het kunnen weten als ik de flaptekst aandachtig gelezen had) – op het punt een concert van een Amerikaanse band te bezoeken.
Voor zover er sprake is van literair vuurwerk zit dat in die eerste hoofdstukken.
In essentie is Muze het minutieuze verslag van een tot mislukken gedoemde liefdesrelatie tussen de ‘ik’ en de gitarist. Het is niet vanwege een spreekwoordelijk losbandige leven van de kant van de muzikant of omdat er een oceaan overgestoken moet worden om elkaar te zien, uiteindelijk is de relatie tot mislukken gedoemd vanwege niet overeenstemmende ideeën over een leven in liefde delen (zij verwacht er meer van dan hij).
Het portret van die liefde en de scene die het decor vormt, oogt levensecht. Waarschijnlijk juist vanwege het autobiografische (in het echt was Esma Linnemann ooit de muze van een Amerikaanse gitarist die naam maakte en met Amy Winehouse werkte). Er zit veel muziek in Muze – er wordt veel aan stijlen en songs gerefereerd – maar zelfs voor het verhaal dat Esma Linnemann vertelt, is dat wel wat overdadig.
Wat Muze boven een – al dan niet op autobiografische feiten gebaseerd – liefdesverhaal uit moet tillen is de literaire vorm die Esma Linnemann aan haar roman probeert te geven. Bijvoorbeeld door belangrijke verhaalelementen uit de eerste hoofdstukken te spiegelen in het vervolg van de roman.
Zo lijkt de ontmoeting tussen de dochter en haar lief op de manier waarop haar ouders elkaar ontmoetten; ook de dochter streeft net als de moeder naar meer uitdaging in haar werk (de dochter is op het moment van de kennismaking regiojournalist bij een krant in het oosten van het land) en ook zij moet het gejammer van een man met huwelijksproblemen aanhoren.
De verschillen zijn veelzeggend. De verschillen wijzen op het niet volledig in eigen handen nemen van een leven. De verschillen verraden een existentiële leegte.
Maar het is niet genoeg. Esma Linnemann lost de verwachtingen die ze in de eerste hoofdstukken bij mij wekte – de werkelijkheid op literaire wijze geweld aandoen om er fictie van te maken die de anekdotiek overstijgt – niet in. Ik vermoed dat ze te dicht op haar eigen ervaringen is blijven zitten, waardoor teveel de roman binnengeslopen is dat voor een onderliggend verhaal (misschien wel moraal) niet van belang is.
Pas in het laatste hoofdstuk is er weer sprake van verdichting van de werkelijkheid zoals in de eerste hoofdstukken. Maar ook dan moet ik raden naar het verhaal achter het verhaal (dat Esma Linnemann in interviews overigens heel goed weet te verwoorden). Muze blijft voor mij teveel een verhaal dat één op één matcht met het waargebeurde.
Wat mij betreft mag Esma Linnemann zichzelf (literair) wel wat meer uitdagen.
Amsterdam : Atlas Contact, 2014
ISBN 978-90-254-4309-2
Leave a Reply