‘ “Kun je me een eenmanstentoonstelling in Dvinsk geven?”
Dat was zijn diepste wens.’
Zo eindigt Het begin van een onbekend avontuur: in het licht van Mark Rothko, het hoofdstuk dat Jan Brokken in Baltische zielen aan de schilder die in 1903 als Marcus Rothkowitz (Rothkovičs) in Dvinsk / Daugavpils geboren werd.
‘Kun je me een eenmanstentoonstelling in Dvinsk geven?’ was het antwoord dat Mark Rothko gaf toen kunsthandelaar Frank Lloyd hem in 1963 vroeg wat hij voor hem kon doen. Helaas kon Frank Lloyd de diepste wens van Mark Rothko niet in vervulling laten gaan, maar decennia later kreeg Mark Rothko die ‘eenmanstentoonstelling’ toch, toen zijn kinderen werk van hun vader schonken aan het Mark Rothko Kunstencentrum dat in 2013 in Daugavpils geopend werd.
Daarmee eindigt Jan Brokken wat hij tijdens de concertlezing Baltische zielen over Mark Rothko vertelt. Ik hoorde het hem vorige week zeggen toen hij en Ursula Schoch (viool) en Marcel Worms (piano) de 170e verjaardag van Boekhandel Van Someren & Ten Bosch in Zutphen opluisterden.
Die dag werd bij mijn buren een portie boeken bezorgd, waar ik me pas een paar dagen later over kon ontfermen.
Eén van die boeken begint waar Jan Brokken stopt:
‘Toen ik klein was kwam mijn vader vaak naast me zitten met een landkaart om me dat gebied aan te wijzen [het grensgebied van Letland, Litouwen en Polen] en dan zei hij: “Je kunt het niet goed zien, want er zijn nieuwe grenzen en vroeger waren er andere. Maar daar ben ik geboren.’
Daugavpils, woensdag 24 april 2013, twaalf uur ’s middags. Met deze expliciete herinnering van Kate, de dochter van Mark Rothko, werd het nieuwe Marka Rothko Mãkslas Centrs (Mark Rothko Kunstencentrum) geopend in de geboortestad van de kunstenaar; een stad die in de loop van de geschiedenis vaak van naam is veranderd.’
(vertaling: Reintje Ghoos, Judith Wesselingh en Jan Pieter van der Sterre)
In Mark Rothko: biografie ben ik inmiddels aanbeland bij het moment waarop Marcus Rothowitz kennismaakt met kunst – tot bladzijde 60 leerde ik hem kennen als briljante buitengesloten leerling en dichter en denker:
‘Het verhaal gaat dat Marcus zijn interesse voor de kunst ontdekte in oktober 1923, tijdens een bezoek aan een vriend die naakttekeningen maakte op de Arts Students League. Hij besloot ter plekke dat hij “de passie van zijn leven” had gevonden, volgde twee maanden lang zijn eerste lessen en keerde in april 1924 terug naar Portland om een paar maanden toneellessen te volgen bij Josephine Dillon, de vrouw van Clark Gable.’
Tot nu toe ligt de nadruk in de biografie die Annie Cohen-Solal over Mark Rothko schreef niet op de feiten, maar op hoe het gedwongen vertrek uit Daugavpils/Dvinsk en het ook in de Verenigde Staten niet voor vol aangezien worden van invloed is geweest op de ziel van Marcus Rothowitz die als enige van het gezin – vanwege het kerende tij in Letland – een traditioneel joodse opleiding ‘genoot’.
Leave a Reply