‘Every time a writer refuses to shy away when he or she runs up against the invisible wall, but instead overcomes internal and external resistance, then both the one and the many become visible, the boundaries are exposed, and their element of arbitrariness become apparent. Only then can the We, its morality and values be renegotiated, and another identity become possible.’
Met deze woorden besloot Karl Ove Knausgård gisteren zijn Free Word Speech tijdens de openingsavond van de twintigste Writers Unlimited in Den Haag.
Een ‘wij’ dat die illusie wekt samen te vallen met ‘iedereen’ vormt volgens Karl Ove Knausgård een reëel gevaar voor de vrijheid van meningsuiting. Want waar die ‘wij’ op basis van eigen morele uitgangspunten de norm bepaalt, kan dat voor ‘zij’ reden zijn om tegen het overschrijden een grens in het geweer te komen.
De grens is de onzichtbare muur waar iedereen die schrijft ooit op stuit. De grens tussen wat zonder scrupules geformuleerd kan worden en dat wat niet geschreven kan, mag en/of moet worden.
‘The wall that we sense is there, marks the boundary of society´s basic moral values, which in sum are everything we define ourselves by, and base our lives on. It is there for a purely practical reason, which is to enable many people to live together in one society.’
Hoewel het verleidelijk is om halt te houden bij die muur is het volgens Karl Ove Knausgård juist belangrijk dat wie schrijft de grenzen blijft opzoeken, en zich niet in zijn mogelijkheden beperkt voelt.
Dat kan alleen als er sprake is van vrijheid van meningsuiting. Vrijheid van meningsuiting vereist moed – ‘Courage is one aspect of the freedom of expression, it is the cost borne by the individual who claims the right to use it’- en tolerantie – ‘Tolerance is another aspect of the freedom of expression, it is what is required of the society in which it is exercised’.
Dat het (relatief) eenvoudig is om stellige uitspraken te tolereren als ze niet over jou gaan en niet tegen jou gericht zijn, en (relatief) ingewikkeld om stellige uitspraken te accepteren als dat wel het geval is en ze als beledigend, immoreel en boosaardig ervaren worden, maakt volgens Karl Ove Knausgård dat er soms met twee maten gemeten wordt als het om de vrijheid van meningsuiting gaat.
Karl Ove Knausgård haalde voorbeelden van alle tijden aan – hij noemde onder andere Madame Bovary en Mein Kampf, Giordano Bruno en Peter Handke, en noemde de vier laureaten van de Oxfam Novib PEN Awards of Freedom of Expression die pas later officieel bekend gemaakt werden (Abdelmoneim Rahama, Razan al-Maghrabi, Jila Bani-Yaghoub and Bahman Ahmadi-Amouee) – en hij ging, zonder daar de nadruk op te leggen, niet aan de aanslag op de makers van Charlie Hebdo voorbij.
P. van de Wiel says
De tekenaars van CH riskeerden hun levens en zetten die van duizenden anderen op het spel om een relatief voor ons onbelangrijk verbod te provoceren. Er zijn genoeg andere opvattingen in de Islam en ook in andere godsdiensten om te bestrijden en belachelijk te maken met veel minder risico. Hun families en die van de politieagenten zitten met de brokken.