Je wordt niet vrolijk van het lezen van Het bestand van Arnon Grunberg

‘Je wordt niet vrolijk van het lezen van dit boek.’ Die conclusie moet neurowetenschapper Ysbrand van der Werf van het VU Medisch Centrum wel trekken nadat 340 mensen de activiteit in hun hersenen hebben laten meten terwijl ze zonder enige voorkennis Het bestand van Arnon Grunberg lazen, want ‘tijdens het lezen nemen de negatieve emoties significant toe – walging, minachting, boosheid, terwijl de positieve emoties afnemen.’

Het is nog maar een eerste heel voorlopige conclusie die Ysbrand van der Werf trekt, want daags voor de presentatie van Het bestand – die presentatie was gisteren – hebben er nog mensen in het Grunberglab gezeten met een badmuts vol electroden op hun hoofd.

Wat de neurowetenschapper al wel weet is dat het onderzoek naar creativiteit (wat er in het hoofd van Arnon Grunberg gebeurde tijdens het schrijven werd ook gemeten) en ontvankelijke creativiteit (wat er tijdens het lezen gebeurt) heel veel data heeft opgeleverd.

Belangrijker dan dat is de kwaliteit van de data. Die blijken vanwege de spreiding in de score van de leesbeleving wetenschappelijk bruikbaar. Toch is volgens Ysbrand van der Werf de kans klein dat het op termijn mogelijk is aan te wijzen waar in de hersenen de diverse emoties precies huizen.

Hoe excentriek het onderzoek ook moge lijken, het gaat Ysbrand van der Werf net als alle wetenschappers om het vergaren van kennis. Hij hoopt via het meten van hersenactiviteit onder andere de vraag te kunnen beantwoorden hoe betrouwbaar de eigen rapportage van proefpersonen is (in die zin moet zelfs bij de conclusie dat je van het lezen van Het bestand niet vrolijk wordt enig voorbehoud gemaakt worden, die is namelijk vooral op de eigen beleving van de proefpersonen gebaseerd, de gemeten hersenactiviteit moet nog nader geanalyseerd worden).

Het gaat Ysbrand van der Werf c.s. niet – dat zei hij tijdens de presentatie van de eerste onderzoeksresultaten nog eens nadrukkelijk – om het demystificeren van het schrijven en het lezen.
Als de uitkomsten van het onderzoek licht werpen op hoe interactief lezen vormgegeven kan worden dan is dat meer dan meegenomen.

Inmiddels gaat het onderzoek een volgende fase in. De onderzoekers en de schrijver trekken het land in met een mobiel meetstation: ‘de bus’.