Poetry International 2015: Herta Müller knipt en plakt tot haar waarheid er staat

Iedereen mag naar Het alfabet van de angst kijken. Volgens de Kijkwijzer loopt wie naar de documentaire die John Albert Jansen kijkt geen gevaar, en dus is Het alfabet van de angst geschikt voor ‘alle leeftijden’.
Nog even los van de vraag waarom iemand van zeg maar zes naar een documentaire over de Nobelprijswinnares zou willen kijken, vraag ik me af of dat waar is.

Zelfs als Het alfabet van de angst geen geweld en geen seks bevat, zich niet discriminerend uitlaat en geen alcohol- of drugsmisbruik in beeld brengt, dan is er altijd nog de angst – de korte en de lange. Want, zoals John Albert Jansen zegt: ‘Bij Herta Müller is elk woord een beeld dat angst oproept’.

Het werk van Herta Müller is doordrenkt van de angst waarmee de dictatuur waarin zij opgroeide haar opzadelde. Wie ooit iets van haar las, kan dat niet ontkennen.

Zelfs haar collagegedichten – producten van een lugubere fantasie die vrolijk mogen ogen, gedichten waarin de woorden zichzelf kunnen zijn – staan bol van onderhuids onheil.

zodra ik de meloen opensnijd wordt daar
binnenin een dwergachtige man met grote
ogen uit zijn slaap gejaagd hij klaagt zag
je dat niet madame zo gaan die mooie
zwarte pitten naar de maan je weet toch
dat je met dat mes kunt doden waarom
trek je mij dan die koude scheiding aan
iemand als hij die heeft het goed hij
slaapt zich weg in rood als ik ga liggen
in het hart van het huis zijn de straten
geëmailleerd met wit brood

(uit: De rokkenjager en diens bijdehante tante; vertaling: Ria van Hengel)

Alleen al vanwege het unheimische gevoel dat haar werk teweegbrengt, zou ik al te tere kinderzieltjes er niet aan blootstellen.
Omdat ik vermoed dat John Albert Jansen er ook dit keer weer in is geslaagd om tot de kern door te dringen, weet ik niet of zijn portret van Herta Müller daadwerkelijk geschikt is voor alle leeftijden. Zelf ben ik op het ergste voorbereid.

Vanavond gaat Het alfabet van de angst van John Albert Jansen tijdens Poetry International in première. De documentaire wordt op 9 juni door de VPRO uitgezonden (NPO 2, 23.00-23.55 uur). Het alfabet van de angst is via Uitzending gemist terug te kijken.