De dag voordat Poetry officieel van start ging, zat ik in de bioscoop om naar Poetry on / as Film te kijken. Gedurende de drieënhalfuur die dat programma duurde zag ik zeven films: twee lange documentaires – Het alfabet van de angst over Herta Müller en Rogi Wieg ( 1962 – ) over een dichter met een verlangen naar de dood – en vijf korte films.
Die vijf korte films hadden met elkaar gemeen dat ze woorden verbeelden. Verder verschilden ze nogal, en eerlijk gezegd vond ik er maar één echt goed gelukt: Tante Elisabeth van Pierre Alferi (ik was niet de enige die er zo over dacht: Tante Elisabeth was de enige film die een open doekje kreeg).
Pierre Alferi gebruikte found footage om een volksliedje uit Wales tot leven te brengen:
Tante Elisabeth is een ciné-poème. Wat Pierre Alferi onder ciné-poèmes verstaat en waarom hij ze maakt – Tante Elisabeth is geen toevalstreffer – vertelde hij tijdens de eerste van drie Craft Talks – korte inleidingen waarin een dichter ingaat op een specifiek aspect van zijn/haar werk, Poetry leende het idee van het festival in Edinburgh, en maakte daar geen geheim van (het zou mij niets verbazen als Edinburgh geïnspireerd werd door de TED Talks – die tijdens Poetry geprogrammeerd zijn.
Zijn ciné-poèmes zijn het resultaat van een zoektocht naar mogelijkheden om ‘woorden direct op een scherm te zetten en daarmee het lezen te dirigeren/regisseren’. Veel voorbeelden vond Pierre Alferi tijdens zijn zoektocht niet.
Eigenlijk was er maar een film die volledig aan zijn ideeën beantwoordde: Word Movie (1966) van Paul Sharits:
Wat Man Ray een ciné-poème noemde – Pierre Alferi dacht dat hij de term ‘ciné-poème’ had gemunt, maar iemand bleek hem dus voor te zijn – haalt het volgens Alferi niet bij zijn eigen intentie. Neem Le retour à la raison (1923):
In de ogen van Pierre Alferi is Le retour à la raison veel te veel film. In Qu’est-ce qu’un cinépoème? Ligt Alferi zijn opvattingen toe, en zegt hij onder andere dit over het anti-film gehalte van een ciné-poème:
‘Un véritable cinépoème se rapproche donc davantage, à mes yeux, de l’animation et de la partition verbale que du cinéma filmé. C’est d’ailleurs aux techniques du montage image par image et de la musique enregistrée que j’ai fait le plus appel, et je n’ai presque jamais eu recours à la caméra.’
De woorden moeten het werk doen. De techniek moet faciliteren.
Tijdens zijn Craft Talk liet Pierre Alferi drie voorbeelden zien. Elvin Jones, Ne l’oublié pas en Rossignol no. 6. Elvin Jones was zijn allereerste poging:
Zijn ciné-poèmes ontstonden toen Pierre Alferi probeerde de beperkingen van poëzie op papier op te heffen (je kunt op papier immers maar een tekst tegelijk lezen). Maar na zijn Craft Talk zag ik hoe hij er ondanks die beperking ook in geslaagd is om een stilstaande versie van zijn ciné-poèmes te maken. Die staan langs het tracé van de T3 in Parijs transparant te zijn. Gedichten waar je zomaar ergens in kunt beginnen.
Leave a Reply