‘Hoe verander je een catastrofe in kunst?’
Die vraag stelt Julian Barnes in Een geschiedenis van de wereld in 10½ hoofdstuk (1989) nadat hij in het hoofdstuk over Het vlot van de Medusa van Géricault de historische omstandigheden heeft geschetst waarnaar het schilderij verwijst. ‘Hoe verander je een catastrofie in kunst?’
‘Tegenwoordig is dat een proces dat automatisch verloopt. Ontploft er ergens een kerncentrale? Binnen een jaar brengen we in Londen het toneelstuk op de planken. Wordt er een president vermoord? Dan kunt u het boek krijgen of de film of het verfilmde boek of de geboekte film. Oorlog? Romanschrijvers aantreden! Een reeks gruwelijke moorden? In de verte komen de dichters al aanstampen. Natuurlijk is het nodig dat we haar begrijpen, deze catastrofe; en om haar te begrijpen moeten we ons haar kunnen voorstellen, dus hebben we het werk van de scheppende kunstenaars nodig. (…)’
(vertaling: Else Hoog)
Zo gaat Julian Barnes verder in dat hoofdstuk, dat ik overigens niet lees in de context van Een geschiedenis van de wereld in 10½ hoofdstuk, maar als het eerste hoofdstuk van In ogenschouw: essays over kunst (2015).
Géricault schilderde Het vlot van de Medusa in 1818/1819. De catastrofe die hij afbeeldt, vond plaats in 1816. Toen Lodewijk XVIII het schilderij op 28 augustus 1819 bekeek – ‘De koning zei: “Monsieur Géricault, uw schipbreuk is beslist geen ramp”’- wist de koning precies wat Géricault niet geschilderd had.
De gemiddelde museumbezoeker – het doek hangt in het Louvre – weet dat waarschijnlijk niet. ‘Het schilderij is losgeschoten van het anker van de geschiedenis.’
Het hoofdstuk over het schilderij is een reconstructie van de keuzes die de schilder volgens de schrijver maakte.
‘(…) hij wilde vóór alles niet 1. politiek; 2. symbolisch; 3. theatraal; 4. schokkend; 5. opwindend; 6. sentimenteel; 7. documentaristisch; of 8. ondubbelzinnig zijn.’
‘Hoe verander je een catastrofe in kunst?’
Die vraag is ook van toepassing op Seven American Deaths and Disasters van Kenneth Goldsmith.
In Seven American Deaths and Disasters maakt Kenneth Goldsmith kunst van zeven gedenkwaardige gebeurtenissen uit de recente (Amerikaanse) geschiedenis. Gebeurtenissen die plaatsvonden op 22 november 1963; 6 juni 1968; 8 december 1980, 28 januari 1986; 20 april 1999; 11 september 2001 en 25 juni 2009.
‘I limited my choices to the American post-Kennedy era partly for autobiographical reasons: all seven events depicted here were ones that I live through which changed me, and a nation, forever’,
schrijft Kenneth Goldsmith in het nawoord van Seven American Deaths and Disasters.
Geheel in overeenstemming met zijn eigen opvattingen transcribeert Kenneth Goldsmith informatie die hij op internet vond.
‘The John F. Kennedy assassination tape is a transcription from Dallas station KLIF, broadcast on Novermber 22, 1963. It begins innocently enough with Thanksgiving plans and popsongs and ends in death. The entire narrative – from the shooting to the announcement of Kennedy’s death – unfurled in just over an hour.’
Zo lang duurt ook het voorlezen.
Ik hoor het u zeggen: ‘dat kan mijn kleine zusje ook?’ Maar Kenneth Goldsmith is – daar ben ik van overtuigd – niet uit op gemakkelijk succes. Hij hergebruikt niet lukraak teksten.
Het idee voor Seven American Death and Disasters kreeg hij toen de getrouwe kopie die hij geschreven had van The New York Times van 1 september 2000 regelmatig voor de krant van 11 september 2001 gehouden werd.
‘What if I used the exact same uncreative trancription process for Day and employed it to retype the September 11, 2001 newspaper? The results were astonishing. The front page, replete with stories of airplanes crashing, kidnappings, and accounts of terrorist attacks, seemed to foretell that day’s events. And as I transcribed further into the paper, there were dozen [sic] of events described that never happened: ballgames were cancelled, movies went unshown, sales were indefinitely postponed, and stock markets went dark. Every word was wrenching, packed with emotion, yet I was doing nothing other than what I had done with Day: I was simply transcribing what lay before me.’
Wat er feitelijk gebeurde was dit:
‘The live events were removed from reality, with the media casting them as instantly historical, (…)’
Terwijl wat aan Het vlot van de Medusa vooraf ging voor de gemiddelde kunstliefhebber geschiedenis is, kan wie kennis neemt van Seven American Deaths and Disasters niet om de realiteit heen… en toch is het kunst.
Leave a Reply