Omdat ik nogal veel lees, durft bijna niemand mij voor mijn verjaardag een boek cadeau te doen. Hoewel ik dat jammer vind – ook al heb ik al een boek, er kan altijd een boek bij – snap ik het wel. Je wilt wat je met zorg hebt uitgekozen voor een ander niet meteen weer moeten ruilen, omdat die het al heeft. En als je dat al een paar keer overkomen is, wil je dat helemaal niet meer.
Dat ik dit jaar een hele boekhandel voor mijn verjaardag kreeg – een boekhandel had ik nog niet (nee, ik ben geen familie van die Waanders) – was een kwestie van toeval en kwam als een verrassing. Zij – degenen die het aandurfden een boekhandel te beginnen – wisten niet dat de dag dat hun winkel haar deuren zou openen mijn verjaardag is (ik ben nieuw in de familie).
Terwijl wij – zij en ik – aftelden (nog drie, nog twee nachtjes slapen… morgen…) ging het voorbereidende werk gewoon door. Zo kwam het dat ik dit jaar op mijn verjaardag toch een boek cadeau kreeg. Ik kreeg het eerste boek dat de boekhandel verkocht: De boekhandel van Penelope Fitzgerald.
—
In De boekhandel van Penelope Fitzgerald begint er ook iemand een boekhandel. Dat doet zij met minder overtuiging dan de boekverkopers waar De boekhandel gekocht werd. Florence Green – weduwe geworden – wilde wel, maar wist niet precies waarom. Althans, een duidelijk antwoord op de vraag van de geldschietende bankier:
‘Misschien mag ik het zo stellen: als u overweegt een boekhandel te openen, moet u zich afvragen wat uw eigenlijke doel is. Dat is de eerste vraag die gesteld moet worden als iemand wat voor bedrijf dan ook wil beginnen. Hoopt u ons dorp een voorziening te geven die het nodig heeft? Hoopt u flinke winst te maken? Of bent u, Mrs. Green, misschien zo iemand die maar wat aanmoddert en geen flauw idee heeft van de enorme veranderingen die ons het komende decennium te wachten staan? ‘
(vertaling: Mieke Prins)
geeft Mrs. Green niet, al laat ze wel blijken dat ze niet nieuw is in het vak.
Hoewel de boekhandel de enige is in Hardborough zit niet iedereen er op te wachten. Er zijn notabele dorpelingen die het huis dat Florence Green gekocht heeft om er te wonen en er haar boekhandel te beginnen graag een nog culturelere bestemming zouden geven.
Waar het in De boekhandel eigenlijk om gaat – ook al gaat het ook over het wel en wee in de boekhandel zelf – is dat Florence Green met haar onderneming het toch al wankele evenwicht in het dorp waar ze zelf al geruime tijd woont verstoort. (Hardborough, aan de rand van het moeras, komt er in De boekhandel af als zo’n typisch Engels dorpje, waar tussen de bedrijven door zomaar een dode zou kunnen vallen.)
Haar tegenstanders doen er alles aan om de zaak in diskrediet te brengen: bij een te grote toeloop – Lolita van Nabokov blijkt zeer gewild – wordt er gedreigd met een aanklacht vanwege verstoring van de openbare orde (het verkeer ondervindt hinder); de leeftijd van het winkelmeisje is reden om arbeidsrechtelijke vraagtekens te zetten; er is wetgeving in de maak om het huis en de grond te onteigenen op oneigenlijke gronden.
Wie voor haar is, betuigt zo subtiel steun dat het zo goed als onopgemerkt blijft.
Een jaar houdt Florence Green het vol. Dan moet ze toegeven dat haar voornemen te volharden onbegonnen werk is. De winkel wordt ontmanteld, Florence Green verlaat het dorp:
‘Toen de trein het station uitreed, boog ze beschaamd haar hoofd: het dorp waar ze bijna tien jaar had gewoond, had geen boekhandel gewild.’
Zoals J.D. Salinger in Drie vroege verhalen – De jongelui, Ga naar Eddie en Aan één keer in de week ga je niet dood – andere kringen observeert en fileert, zo zet Penelope Fitzgerald wie het in het dorp voor het zeggen denkt te hebben te kijk. En dat doet ze zo onderkoeld en en passant dat de scherpte en het venijn wie De boekhandel vanwege de boekhandel leest, voor een deel zal ontgaan. (Mindere goden portretteert ze liefdevol, maar zonder hun eigenaardigheden glad te strijken of goed te praten.)
—
Penelope Fitzgerald (1916 – 2000) wist wat het was om boeken te verkopen in een omgeving waarin dat niet vanzelfsprekend was. Voordat ze ging schrijven – ze was al 58 toen haar eerste boek verscheen, en 61 toen De boekhandel uitkwam – werkte ze (onder andere) in een boekhandel in Southwold, net als Hardborough een dorpje aan zee.
—
Als ik uit het raam kijk, kan ik de boekhandel die ik op mijn verjaardag kreeg zien. Morgen wandel ik er even heen om een boek te kopen, want De boekhandel van Penelope Fitzgerald heb ik inmiddels uit.
De boekhandel
Penelope Fitzgerald (vertaling: Mieke Prins)
Elburg : Karmijn, 2015
ISBN 978-9492-168-009
Leave a Reply