Camus met een toefje Shakespeare

Dat Kamel Daoud in Moussa of de dood van een Arabier voortborduurt op De vreemdeling van Albert Camus zal niemand zijn ontgaan (Daoud doet dat overigens heel erg goed, dat voortborduren. Hij speelt een literair spel, terwijl hij een op een nieuwe realiteit en actualiteit toegespitst verhaal vertelt).

Negen keer – acht zinnen en een lange passage – citeert Kamel Daoud Albert Camus letterlijk, maar wie De vreemdeling gelezen heeft, zal veel meer herkennen. Waar Camus een stem geeft aan Meursault die ‘een Arabier’ vermoord heeft, laat Daoud de broer van die anonieme Arabier aan het woord, zodat de dode alsnog een stem en een naam krijgt. Wat er in De vreemdeling gebeurt, wordt in Moussa of de dood van een Arabier vanuit een ander perspectief bekeken (en van commentaar voorzien).

Terwijl ik helemaal op Camus ingesteld was – voor ik in Moussa of de dood van een Arabier las ik De vreemdeling nog maar eens – meende ik in Daouds debuut ook een andere oude bekende tegen te komen (ik zal er vast velen over het hoofd gezien hebben). Deze retorische vraag:

Waarom zou je tegenslag, onrecht of zelfs de haat van een vijand verdragen als je alles heel eenvoudig met een paar schoten kunt oplossen?

(vertaling: Manik Sarkar)

deed mij denken aan woorden die William Shakespeare Hamlet zo’n vierhonderd jaar geleden in de mond legde:

For who would bear the whips and scorns of time,
Th’oppressor’s wrong, the proud man’s contumely,
The pangs of dispriz’d love, the law’s delay,
The insolence of office, and the spurns
That patient merit of th’unworthy takes,
When he himself might his quietus make
With a bare bodkin?

(Woorden die in de loop der jaren als volgt vertaald zijn:

Want wie verdraagt de smaad van deze wereld,
de dwang van de tiran, de hoon der trotsen,
leed om versmade liefde, machtsmisbruik,
het talmend recht en de verachting die
verdienste van onwaardigen moet slikken,
als hij zichzelf vergetelheid kan schenken
met één dolkstoot?

(vertaling: Bert Voeten, 1974)

—

Want wie verdroeg de zweepslag van het leven,
De heersershoon, het smalen van de pronkers,
De pijn van afgewezen liefde, rechtsuitstel,
de ambtelijke botheid en de trap na
Die stil talent van nietsnutten kan krijgen,
Als hij zichzelf dat alles kwijt kan schelden,
Door één, één dolkstoot?

(vertaling: Gerrit Komrij, 1986)

—

Waarom de ellende incas-
seren van dit rotbestaan,
met onrechtvaardigheid, vernede-
ring en liefdespijn, als je het
allemaal kunt stoppen met een
stoot van je stiletto?

(vertaling en bewerking: Carel Alphenaar, 1996)

—

Wie zou de klappen en het smalen van
de wereld dulden, wie het onrecht can
de onderdrukker, het dédain van pronkers,
de kwellingen van een miskende liefde,
het logge recht, het arrogante gezag,
de minachting waarmee de onbenul
verdienste en geduld beloont – als hij
zich kon bevrijden met een simpele dolk?

(vertaling en bewerking: Frank Albers, 1998)

—

Hoe kun je uitleggen dat we de pijn en schande
van deze wereld maar blijven verdragen? De onderdrukking door de
machthebbers, de pijn van een verloren liefde, de willekeur van het
bestaan? De zelfzuchtigheid?
De vernederingen die we moeten ondergaan? Terwijl we onszelf met
één enkele dolkstoot al die ellende kunnen besparen?

(vertaling: Jack Nieborg, 2011)

—

Want wie verdroeg tijds gesel en tijds hoon,
Tirannenkwaad, smalende hovaardij,
Pijn van versmade liefde, ’t trage recht,
De schaamteloze macht, vernedering die
Talent moet dulden van nietswaardigheid,
Als hij zijn eigen rekening mocht voldoen
Met maar een dolk?

(vertaling: Peter Verstegen, 2013) )

—

Hoewel Kamel Daoud de zaak tot de essentie terugbrengt, spelen bijna alle ‘ergernissen’ waar Hamlet in zijn beroemde monoloog aan refereert in Moussa of de dood van een Arabier een rol.

Haroen – Daouds verteller, broer van de dode Arabier – klaagt zijn nood over het leven dat hem restte, nadat zijn broer vermoord werd en zijn moeder een dagtaak kreeg aan het vinden van zijn lijk en het zoeken naar de waarheid.

Het leven mag dan voor hem, sinds ook hij (misschien) iemand doodde, niet langer heilig zijn, hij weet heel goed waar het hem in de loop der jaren aan ontbroken heeft. Zie Hamlet.