‘Misschien is het met de brieven begonnen’, antwoordde de enige toen nog levende halfzus van Adriaan van Dis toen hij haar een week voor de uitreiking van de Constantijn Huygens-prijs vroeg naar de bron van zijn schrijverschap. Met ‘de brieven’ bedoelde ze brieven uit Indië waarin familie daar het gerepatrieerde gezin waar Adriaan van Dis onderdeel van uitmaakte (al was er in zijn geval niet letterlijk sprake van repatriëring, want hij is er net als Nathan Sid nooit geweest, maar wel gemaakt) op de hoogte hield. Even is hij door haar antwoord terug in de tijd, om vervolgens te constateren dat het de brieven niet waren.
‘Bij herlezing roepen die vergeelde brieven inderdaad een verlangen naar reizen op. Maar of ze me ook tot schrijven hebben aangezet? Niet van brieven in ieder geval. Ik ben een luie correspondent. Maar het verlangen elders te zijn, is er wel mee aangewakkerd.’
Door de brieven werd hij geen schrijver, maar lezer. Een lezer met een voorkeur voor helden die op pad gingen.
Schrijver werd Adriaan van Dis, maar dat moet je een beetje tussen de regels van De ikkenverzamelaar door lezen – De ikkenverzamelaar: zijn dankwoord uitgesproken toen hij de Constantijn Huygens-prijs kreeg, nu in druk verschenen –omdat hij zich als journalist aan de waarheid moest houden. Schrijver bleef hij toen hij ontdekte dat dat dé manier was om te ontsnappen aan zijn bange ik.
‘De mensen in mijn hoofd waren veel betere praters. Ik kon ze aan, ze luisterden naar me! En als ik ze de vrije loop van mijn pen gaf, leefde ze er ook nog eens flink op los. Flinker dan ik. Op papier kende ik geen angst. Op papier maakte ik veel makkelijker contact. Door een ander te worden, kon ik ontsnappen aan mijn eigen bange ik.’
Vlak voordat ik De ikkenverzamelaar las, bereikte mij Brieven zonder grieven – een tekst uit 1986 die ik nu pas op de kop tikte – (nadat het eerst vanwege onbestelbaar geretourneerd werd aan de afzender). In Brieven zonder grieven tekende Adriaan van Dis op hoe de ‘luie correspondent’ langs therapeutische weg zijn brievenschrijfangst overwon.
Er staat veel lezenswaardigs over brieven – de zijne en brieven van historisch belang – in Brieven zonder grieven, maar over de brieven waar zijn het over had wordt met geen woord gerept.
Leave a Reply