Eerder deze week trok ik Hallelujah: liedjes en gedichten van Leonard Cohen ook al uit de kast. Dat was toen ik las dat Marianne Ihlen overleden is. Zij is de Marianne in So long, Marianne, ondanks alles een liefdeslied. Ik zocht de tekst, vond en vond ook iets van de vertaling van Jan Eilander. Die vond ik te plat. Te ver af van Cohens intentie.
Leonard Cohen ontmoette Marianne Ihlen op het Griekse eiland Hydra toen dat nog een soort Ibiza was. Marc Hendrickx en Henk Hofstede (de laatste stelde ook Hallelujah samen) hebben het in Yesterday’s Tomorrow: Leonard Cohen onder andere over zijn verblijf daar:
‘Leonard Cohen was er leider noch meeloper. Vanuit zijn woning, ‘a thousand steps’ boven het charmante haventje maakt hij deel uit van het klokvaste, onveranderlijke eilandleven. Het geluid van de veert, straatkatten die zijn terras aandoen, de pratende nijveraars en de hoeven van de draagezeltjes die gezapig over de keien tikken. Dat alles bewijst dat hij erbij hoort, dat ook hij zijn vaste stek heeft in het café op het broze, smartelijke ogenblik wanneer de dag ten einde loopt. Rituelen waar een mens alleen aan toekomst als het hem lukt het geraas in zijn hoofd tijdelijk te staken. Met een even grote volhardendheid als de natuurelementen om hem heen vervult Cohen zijn taak.’
Volgens Hendrickx en Hofstede schrijft Leonard Cohen op Hydra een aantal van zijn beste teksten. Over So long, Marianne geen woord.
Op Marianne Ihlen komen ze een paar hoofdstukken verder terug.
‘De onmogelijkheid van zijn relatie met Marianne Ihlen zat eerder al vervat in de verzen van “Flowers for Hitler”. Toen nog met hoop: “Slowly I Married Her”. In “Parasites in Heaven” wist Cohen al beter. Hij had het daarin over zijn “uncaptured darling” en de vele nachtmerries waaraan hij maar niet kon ontkomen. Afronden deed hij met het pijnlijk krampachtige besluit “I Guess It’s Time To Say Goodbye”. Hij, een Cohen, voorbestemd vanuit de traditie waar hij deel van uitmaakt. Zij, niet alleen een gescheiden vrouw met een kind, maar ook nog een keer een vrouwelijke goj, een niet-joodse. Voor velen onbegrijpelijk dat een relatie om die reden ten onder gaat. Hooguit kan je proberen bij benadering in te schatten wat het betekent om binnen Cohens traditie te zijn geboren en opgevoed. Hoe zwaar wet en traditie doorwegen. Een oordeel kan moeilijk aan de werkelijkheid en de rijkdom van dat beeld voorbijgaan.’
Dyab Abou Jahjah laat in Zomergasten die kant van Cohen onbesproken (en ook Thomas Erdbrink refereert er niet aan). Abou Jahjah liet zich lovend over zijn jeugdidool uit: hij vind hem ‘als dichter en poëet een fenomenaal profetisch en visionair iemand’, en laat vervolgens een interviewfragment zien, waaruit inderdaad blijkt dat niet alleen activisten en politici in staat zijn om de wereld te duiden en op feiten vooruit te lopen.
On that Day, een lied over 9/11, ontbreekt in Hallelujah: liedjes en gedichten van Leonard Cohen. Van het album waar het op staat (Dear Heather), is alleen The Letters opgenomen. Recenter werk is sowieso onderbelicht in de bundel. Maar daar staat tegenover er wel 44 lang geleden door Remco Campert vertaalde gedichten van Leonard Cohen toegevoegd zijn.
John Wervenbos says
Interessant. En ‘Marianne and Leonard’ is een mooie geluidsopname. Eerlijk en leerzaam commentaar van een could be love Couple; eigenlijk ook een tijdsdocument in miniatuurvorm. En ja, Leonard Cohen was en is een kunstenaar pur sang. Veel zeggingskracht en prachtige muziek.