Een gedicht dat van kleur veranderde

Tijdens de slotbijeenkomst van de tweede Week van de Afrikaanse roman – in het Letterkundig Museum in Den Haag – vertelden drie Zuid-Afrikaanse schrijvers over de invloed van de Nederlandse literatuur op hun werk. Literatuur die Marlene van Niekerk, Francois Smith en Ena Jansen misschien niet met de paplepel, maar wel op school ingegoten kregen.

Het was het werk van Hugo Claus dat een overrompelende indruk maakte op Francois Smith. Zo overrompelend dat Smith naar Gent toog, en menig studie aan Hugo Claus wijdde. Marlene van Niekerk – die de lachers op haar hand kreeg, omdat ze de wijze waarop haar docent W.E.G. Louw zijn favorieten pleegde voor te dragen meesterlijk imiteerde (dat moest ook Adriaan van Dis toegeven…) – noemde meer dan een naam. De klank van menig Nederlands dichter – klassiek en experimenteel – heeft volgens haar sporen nagelaten in haar werk.

Ena Jansen vertelde over een gedicht dat van kleur veranderde nadat ze een beetje ingeburgerd raakte in Nederland. Was Het kind en ik altijd een wit gedicht – vanwege het wak, waarvan ze wist dat het een gat in het ijs is (al had ze nooit een winter meegemaakt waarin het hakken van wakken nodig was) – sinds ze weet dat het kroos is dat welig tiert op stilstaand water, is het gedicht van Martinus Nijhoff groen.

Het kind en ik

Ik zou een dag uit vissen,
ik voelde mij moedeloos.
Ik maakte tussen de lissen
met de hand een wak in het kroos.

Er steeg licht op van beneden
uit de zwarte spiegelgrond.
Ik zag een tuin onbetreden
en een kind dat daar stond.

Het stond aan zijn schrijftafel
te schrijven op een lei.
Het woord onder de griffel
herkende ik, was van mij.

Maar toen heeft het geschreven,
zonder haast en zonder schroom,
al wat ik van mijn leven
nog ooit te schrijven droom.

En telkens als ik even
knikte dat ik het wist,
liet hij het water beven
en het werd uitgewist.

Aan het eind van het gesprek spraken Francois Smith, Marlene van Niekerk en Ena Jansen hun zorg uit over de verminderde aandacht voor de Nederlandse literatuur in het Zuid-Afrikaanse onderwijs.

Ik kan me niet herinneren dat ik ooit van onderwijswege ook maar een Afrikaanse tekst onder ogen gekregen heb. Dankzij een leermeester en wat zelfstudie is het toch nog een beetje goed gekomen.