In Museum Meermanno (Westreenianum) – het Huis van het Boek – bevindt zich een eikenhouten kast met daarin alle uitgaven die in de zeven jaar dat de uitgeverij bestond verschenen bij The Kelmscott Press. Dat zijn om precies te zijn 53 uitgaven in de 66 oorspronkelijke perkamenten of half-linnen banden (plus twee proefvellen op perkament voor een niet verschenen uitgave).
Wat William Morris – de oprichter van The Kelmscott Press – voor ogen stond, was boeken drukken naar middeleeuwse maatstaven. Dus op ambachtelijke wijze en van een hoge kwaliteit.
William Morris – schrijver, uitgever, drukker én ‘toepassend kunstenaar’ – noemde zijn uitgeverij naar Kelmscott Manor, het huis in de Cotswolds waar hij in 1871 zijn oog op had laten vallen. Over dat huis schrijft A.S. Byatt uitgebreid in Peacock & Vine (Pauw en wijnrank), een essay over William Morris en de aan zijn ideeën verwante Italiaanse ‘toepassend kunstenaar’ Mariano Fortuny.
Zijn andere huis – Red House, toen net buiten Londen nu opgeslokt door de stad – mag dan het meest zichtbaar bijgedragen hebben zijn geometrische op de natuur geënte ontwerpen, van Kelmscott Manor hield hij meer, ook al zat er een buitenechtelijke smet op dat huis. In Peacock & Vine citeert A.S. Byatt Morris:
‘a house that I love; with a reasonable love I think… so much has the old house grown out of the soil and the lives of those that lived on it: needing no grand office architect… but some thin thread of tradition, a half-anxious sense of the delight of meadow and acre and wood and river… a liking for making materials serve one’s turn.’
Red House en Kelmscott Manor zijn te ver weg om er even binnen te wandelen. Maar Meermanno is te doen. Ik wil die kast – ook van Morris’ makelij: gesigneerd ‘Morris & Co. 449 Oxford St. W’ – en de boeken wel eens zien.
Maar eerst ga ik op zoek naar William Morris in de fictieve context van Het boek van de kinderen. Want A.S. Byatt is haar helden trouw, al laat ze in haar roman niet iedereen even positief over zijn ideeën denken.
Charles Wellwood bijvoorbeeld schrijft een opstel waarin hij kritiek levert op het utopische denken van Morris zoals verwoord in Nieuws uit Nergensoord:
‘Zijn eigen opstel was een nogal eigenzinnige, maar zeker ook intelligente weerlegging van de droom van het goede leven in William Morris’ Nieuws uit Nergensoord, en het soort leefgemeenschappen die ermee geassocieerd werden, waarin men handbedrukte rokken droeg en groente at. Hij schreef dat de droom van de hemel hem altijd had afgeschrikt omdat het daar zo saai was – er was niets te doen – en de dromen van een hemel op aarde, van teruggaan naar het land, wonen tussen moestuinen en bloemperkjes, en nergens een machine te bekennen, kwamen hem voor als een suffe weigering om naar de echte problemen te kijken en echte plannen te maken om iets te doen. Hij sloeg Morris met zijn eigen woorden om de oren.
Dromer van dromen, geboren na mijn tijd
Wat zou ik zwoegen om ’t kromme recht te maken?
Hij was inderdaad, schreef Charles/Karl kritisch, “de flierefluiter van een lege dag”.’
(vertaling: Gerda Baardman en Marian Lameris)
‘Dreamer of dreams’, komt uit de proloog van The Earthly Paradise.
A.S. Byatt – winnaar van de Erasmusprijs 2016 – is op 18 november samen met neurowetenschapper Morten Kringelbach te gast bij B-Unlimited.
Leave a Reply