Bevrijd van de last van binnen
Wat voor Vergeef ons, haar nieuwe roman, geldt: ‘There is something rotten…’ maar ‘there must have been something good’ – versneden zinnen uit Hamlet en The Sound of Music – geldt in feite voor haar hele oeuvre. A. M. Homes geeft je het gevoel dat haar personages hun verlossing te danken hebben aan de uitzichtloze situatie waarin zij door eigen schuld en handelen beland zijn.
Het kwaad geschiedt in Vergeef ons in de eerste zestien beschreven bladzijden en de roman telt er 550. Het verhaal is amper begonnen als er al drie doden te betreuren zijn. Bij een verkeersongeluk vallen door toedoen van George Silver twee dodelijk slachtoffers. Niet veel later slaat hij zijn vrouw met een lamp op het hoofd, zij gaat dood als ze ongeveer dertig pagina’s later van de beademing wordt gehaald.
Vanaf dat moment komt alles neer op de schouders van zijn oudere broer Harold – die niet helemaal zonder zonde is: hij deed het –ook op het moment van dat de lamp met geweld op haar hoofd neerdaalde – met de vrouw van George, al lokte zij het uit – op Thanksgiving nota bene – en wilde hij, aangemoedigd door zijn vrouw, haar alleen maar troosten en bijstaan na het ongeluk. Harold kwijt zich zo goed en zo kwaad als het gaat van zijn taken. Hij zorgt voor zijn neefje en nichtje, en de huisdieren. Hij bemiddelt tussen zijn moeder en haar zus. Hij pareert schampere opmerkingen van de ouders van zijn overleden schoonzus. Hij behartigt de belangen van zijn broer. En dat terwijl hij – aanvankelijk – ook nog professionele plichten heeft: hij is docent aan de universiteit en werkt aan een boek over Nixon.
Was Harold een normale, stabiele man geweest, dan zou hij het gered hebben. Maar ook Harold kijkt net naast de werkelijkheid. In Vergeef ons gaat er ook veel goed ondanks Harold, die als hij eenmaal aan het zorgen is, zijn neefje Nate in liefdadigheid – Nate, pas twaalf, sponsort een dorpje in Afrika, en ziet erop toe dat de dorpsoudsten het geld niet besteden aan nieuwerwetse speeltjes maar gewoon gebruiken om waterpompen en andere basisvoorzieningen aan te leggen – naar de troon steekt. Hij ‘adopteert’ het jongetje dat na het verkeersongeluk wees is geworden – omdat zijn neefje en nichtje daarop staan – en neemt ook nog twee hulpbehoevende ouderen in huis. Hij creëert als het ware zijn eigen extended family, waarmee hij zijn eerst kinderloos gebleven en vervolgens ontbonden huwelijk ruimschoots compenseert.
Familie, en dan met name ‘het misverstand familie’, daar gaat het in veel verhalen en romans van A.M. Homes over, al richt ze in Vergeef ons haar pijlen ook op andere overschatte relaties. Want uiteindelijk is Vergeef ons vooral een vilein en ironisch portret van de hedendaagse maatschappij, waarin dromen niet meer uitkomen, hoe hard je er ook voor werkt – ook de Amerikaanse Droom, die nog gloorde in de tijd dat Nixon glorieerde, niet. Niet voor niets is Nixon onderwerp van studie voor Harold, niet voor niets ziet hij uiteindelijk, na zich eerst nog vol publicatiedrift op de in de nalatenschap ontdekte proza van de hand van Nixon gestort te hebben, van dat boek af – en relaties instant en verwisselbaar. Tenzij…
In de hoofdstukloze – niet haar eerste – roman, verdeelt A. M. Homes wat ze wil vertellen in porties van ongelijke grootte, die door witregels en initialen van elkaar gescheiden worden. Soms is een eenheid maar één alinea lang, soms beslaat een passage meerdere bladzijden. Wat A.M. Homes met deze manier van structureren bereikt, is dat ze sprongetjes in de tijd kan maken en zich geen zorgen hoeft te maken over obligate verbindende zinnen. Het verhoogt de dynamiek van de roman. De keerzijde/het resultaat van deze minder dwingende structuur is dat de roman omvangrijk geworden is.
Het is bovendien de enige manier om de veelheid aan voorvallen die de teloorgang van de samenleving illustreren kwijt te kunnen en in de buurt te komen van het ritme en de gespletenheid van deze tijd. Want A.M. Homes is bepaald gul als het gaat om gieten van heikele kwesties in absurdistische en ironische scènes. Ze laat weinig onbesproken. De heropvoeding van misdadigers; corruptie; orgaandonatie; joodse zeden en riten; adoptie; obesitas; zelfmutilatie; homoseksualiteit; ontwikkelingshulp; vrouwen die mannen schrik aanjagen, ze laat geen kans onbenut om er de draak mee te steken – althans: ze laat zien hoe bekrompen opvattingen kunnen zijn – en maakt de werkelijkheid daarmee een beetje lichter.
Van mij mag ze. En als ze onderweg af en toe uit de bocht vliegt vergeef ik haar dat, zoals ook Harold Silver het verdient dat zijn fouten hem vergeven worden.
‘ “Vergeef ons”, een bezwering, een gebed, de hoop dat ik hier op de een of andere manier levend uit kom. Was er ooit een tijd dat je dacht: ik doe dit express, ik verkloot alles en ik weet niet waarom?’
(vertaling: Gerda Baardman en Wim Scherpenisse)
Zo laat A.M. Homes haar roman beginnen.
‘Vergeef ons – het is een gebed, een bezwering.
Vergeef ons’,
(vertaling: Gerda Baardman en Wim Scherpenisse)
zijn de laatste woorden. In het laatste geval komen ze zeker uit Harolds mond.
Vergeef ons
A.M. Homes (vertaling: Gerda Baardman en Wim Scherpenisse)
De Bezige Bij, 2012
ISBN 978-90-234-7356-5
Deze recensie staat ook op De Contrabas.
Leave a Reply