Af en toe klinkt hier in huis een optocht. Niet zomaar een optocht, maar De optocht: verslag van een ooggetuige van Toon Tellegen. De optocht is een gedicht waarin mensen – allerlei soorten mensen – hun einde tegemoet gaan. In De optocht geeft Toon Tellegen de mens ervan langs, maar viert hij de taal. Hij stuwt de mensen op. Daar zijn zij… Daar komen… En daar…
En dan somt hij op (en serveert soms dus genadeloos af):
‘de onaanzienlijken, de armetierigen, de kleinmoedigen van geest en de willoos onder de voet gelopenen, de neerslag van ieders welbevinden, vleugellam, moddervet en schor van zelfbeklag, het zere been van de maatschappij, de kronkelende spataderen van de samenleving, en pal achter hen zij die het slechtste in de mens inzichtelijk maken en de god van de geringschatting in hun wapen voeren, de gezagsgetrouwe steunpilaren van het behoud van afgrijzen en tweestrijd.’
Er lopen verdacht veel mensen mee in de optocht aan wie smet kleeft:
‘zij die vreemdelingen als stofjes van zich afslaan, die het recht – al het recht – in eigen hand nemen en die de zekerheid koesteren dat zij uitverkoren zijn: een slechte afloop is iets voor anderen, zie hoe aanstekelijk ze grijnzen en hoe lenig ze de onbevoegden en ontoelaatbaar verklaarden achternazitten, die morsige buitenstaanders met hun slonzige hypotheses en afgekloven vooronderstellingen die zij in de fletse krochten van hun zielloosheid huldigen, zie ze ginnegappen, de losgeslagen aaseters van de vooruitgang.’
Af en toe zoomt hij in op een eenling:
‘een stille jongen, alleen en rotsvast overtuigd van zijn minderwaardigheid, die in zijn eigen laag-bij-de-grondse wereld wil leven, met zijn eigen achtertuin en zijn eigen vlinders, stokrozen, bladluizen, slagregens, sterrekers, kaalslag en gelijkwaardigheid, hij ziet die wereld voor zich, zijn wereld, en trapt ertegen zo hard als hij kan:
Pats!’
Want aan het eind is iedereen gelijk. Klinkt er ‘Pats!’ en is het afgelopen.
Ik probeer me voor te stellen hoe deze optocht klinkt. Wordt er geslenterd of zit het tempo er juist goed in?
Ik probeer me voor te stellen hoe al die woorden klinken. Woorden die het verdienen om een voor een gehoord te worden, maar die het samen zo goed doen.
Ik probeer me voor te stellen hoe deze optocht klinkt, vanwege de gelijknamige voorstelling. Waarin de woorden gelezen en De optocht verklankt wordt.
Is De optocht dan een danse macabre (vergelijkbaar met The Skeleton Dance – een Walt Disney Silly Symphony uit 1929)?
Of houden ze – componist Piet-Jan van Rossum, regisseur Petra van der Schoot, sprekers Han Buhrs en Joop Keesmaat en het Ives Ensemble – het vrolijk zoals ook William Kentridge het in More Sweetly Play the Dance vrolijk hield?
Daarom laat ik hier in huis die optocht klinken. Lees ik de woorden van Toon Tellegen hardop, in verschillende tempi.
En luister ik naar de schrijver, die weet hoe zijn woorden horen te klinken.
Leave a Reply