Doorzien door een Griek en een sluipwesp
Jerry Kirschenbaum, de man waar Daar komen de vliegen van David Pefko om draait, maakte drie jaar geleden zijn debuut in het verhaal Knoblewurst. Knoblewurst was Pefko’s bijdrage aan De Tien: de beste jonge schrijvers van Nederland en Vlaanderen (Das Magazin #10) .
In dat verhaal probeert Jerry Kirschenbaum een klant gerust te stellen. Een klant die bang is dat zijn geld zal verdampen, omdat hem – of eigenlijk zijn zoon – ter ore is gekomen dat de man aan wie hij zijn fortuin heeft toevertrouwd – die man is Jerry Kirschenbaum – niet helemaal zuiver op de graat zou zijn.
Dat wantrouwen kwetst Jerry Kirschenbaum tot in het diepst van zijn ziel: heeft hij er niets alles aan gedaan om het geld dat Marty Nussbaum bij hem gestald heeft te laten renderen. Beschaamd keert de klant huiswaarts, nadat hij zich eerst uitgeput heeft in excuses.
Zo’n man was Jerry Kirschenbaum in Knoblewurst, zo’n man is Jerry Kirschenbaum in Daar komen de vliegen. Een man die zijn zaakjes ten koste van anderen goed voor elkaar heeft, zijn echtelijke en vaderlijke plichten getrouw vervult, heel goed mooi weer kan spelen, en als het moet meedogenloos is.
Blijkt dankzij de vorm waarin David Pefko Daar komen de vliegen heeft gegoten. Hij volgt Jerry, maar geeft personages in de onmiddellijke omgeving van de hoofdpersoon de kans om vanaf de zijlijn hun kant van het verhaal te vertellen. Zijn vrouw Ruth en zijn zoon Andy bijvoorbeeld, en Monica, de verzorgster van de gehandicapte Andy; zijn chauffeur Eduardo; Ariël, die door zijn vriendin gedwongen wordt zijn geld bij Jerry in bewaring te geven; Aron, die de zaak niet vertrouwt en weigert met Jerry in zee te gaan; Harold, gevangenispsychiater; Bill-James, een werknemer die denkt dat hij het helemaal gemaakt heeft en de wiskundig zeer begaafde maar ondanks dat afgewezen sollicitant Yanakis.
Niets aan de hand zolang machines niet haperen. Dat geldt voor de horloges en automata waar Jerry hartstochtelijk van houdt, en op veilingen veel geld voor neertelt. Dat geldt ook voor het systeem dat maskeert dat van handel in aandelen geen sprake is. Dertig jaar gaat het goed. Dertig jaar heeft Jerry de economische wind mee. Maar als de crisis toeslaat en vertrouwen niet vanzelfsprekend meer is, moet Jerry zich in teveel bochten wringen. Dan blijkt wat sommigen intuïtief aanvoelden en Yanakis onomstotelijk weet te bewijzen waar: Jerry heeft iedereen altijd op een ongelooflijk ingenieuze wijze belazerd.
Jerry valt, en zijn vrouw valt mee. Omdat zij de gifbeker niet tot de laatste druppel leeg wil drinken, doet ze nog een poging hun val op onconventionele wijze te breken, maar dat mislukt. Er dus moet Jerry boeten. Dan verliest hij de controle en legt het uiteindelijk af tegen een … sluipwesp.
Dat laatste zag de alwetende lezer waarschijnlijk niet aankomen, maar dat het Jerry niet eeuwig voor de wind zou gaan, zal voor niemand een verrassing geweest zijn (ook voor Jerry niet: hij raakt regelmatig in paniek, en heeft een haptonoom nodig om weer mooi te leren ademen). Bovendien: Jerry Kirschenbaum is gemodelleerd naar Bernie Madoff, en die viel in 2008 door de mand en werd tot honderdvijftig jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Maar Daar komen de vliegen hoeft het niet te hebben van de ontknoping. Eerlijk gezegd zijn de passages waarin iets uit de doeken gedaan wordt, niet de meest memorabele. Juist daar waar David Pefko uitweidt, nog even in het midden laat, het laat broeien en sfeer tekent is hij in Daar komen de vliegen op zijn best.
Zijn verbeelding van het joodse milieu in New York is overtuigend: hij laat licht en lucht toe, en zet leed af en toe zo zwaar aan, dat duidelijk is dat van zelfmedelijden geen sprake hoeft te zijn. Hij laat zijn personages in de kantlijn heerlijk tegen zijn hoofdpersoon aanschurken. Alsof zij niets te vrezen hebben. Zijn Jerry Kirschenbaum doet het als dragend karakter goed. Kwetsbaar maakt David Pefko hem. Kwetsbaar en liefdadig. Iemand met oog voor de belangen van zijn slachtoffers (als hij ‘het spelletje’ definitief verloren heeft). David Pefko doet alsof wat Jerry Kirschenbaum op zijn geweten heeft een schelmenstreek is. Waardoor zijn hoofdpersoon krediet kan krijgen en de schrijver in zijn roman niet hoeft af te rekenen, maar zich volledig op het vertellen kan richten. Op het vertellen van een smakelijk verhaal, waarin iedereen gelijk heeft, maar Jerry Kirschenbaum het laatste woord, en een sluipwesp sloopt wat Jerry Kirschenbaum al zijn hele leven lang koestert.
Daar komen de vliegen
David Pefko
Amsterdam : Prometheus, 2017
ISBN 978-90-446-1883-9
Leave a Reply