Niet naar de slachtbank
Lang geleden hoorde ik Jannie Regnerus in de documentaire It Riedsel van Pieter Verhoeff bezorgd zijn om de gezondheid van haar zoon. Ik meen me te herinneren dat zij fragmenten voorlas waarin zijn ziek zijn voorkwam. Ik meen me ook te herinneren dat die fragmenten een boek zouden worden: haar eerste roman. Maar toen in 2010 De ent verscheen, ontbrak van haar zieke zoon elk spoor.
Jannie Regnerus ‘bewaarde’ het thema voor haar tweede roman: Het lam. Een roman waarin een moeder – Clarissa – schrikt als haar zoon – Joris – het vermiljoenrood van de Vlaamse primitieven plast. Het vermiljoen dat Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck kleurt, een schilderij dat een rol speelt in de roman. Het ‘eeuwige, verrezen’ Lam Gods – leven en dood tegelijk – staat tegenover het lam ‘dat op het plein is achtergebleven, lang nadat de markt ten einde was’, waarmee de roman begint. Een dood lam dat de zoon doet beseffen dat ook wat jong is sterven kan.
Het vermiljoene bloed is het begin van een lange lijdensweg – van onderzoeken, via behandeling naar een steeds minder tevergeefs hopen. Jannie Regnerus beschrijft hoe de zoon lijdend voorwerp wordt en ondanks dat met de verwondering een kind eigen naar de wereld blijft kijken. Voor zijn moeder is waarnemen bittere noodzaak. Haar observaties – en de daarbij horende associaties – helpen haar toegang tot en grip op de realiteit te krijgen. In wat en hoe ze waarneemt, spreekt haar gevoel.
Jannie Regnerus – zelf behalve schrijfster ook beeldend kunstenaar: ze tekent, schildert, fotografeert en filmt – laat Clarissa beelden uit het dagelijks leven en de kunst verzamelen bij wijze van magisch(-realistisch) denken en bezweren. Aan de oude kastanjeboom achter in de tuin groeien knoppen als tumoren. Twee tot zebra gepromoveerde muildieren in de dierentuin van Gaza bewijzen dat niet iedereen zich neerlegt bij de dood. Vuurwerk bij de Ryogökubrug – een houtsnede van Utagawa Hiroshige – symboliseert een levensloop.
Het lam is een gefragmenteerde, visuele roman – Jannie Regnerus noemt het zelf een taalschilderij – vol symboliek (ook christelijke), vaak in de vorm van tegenstellingen en uitersten. Kleur die zich steeds verder terugtrekt uit het gezicht van Joris spat van het doek van schilderijen. Twee duiven – een die niet snel genoeg opvliegt en een voor altijd gevangen in een goudgeel schijnsel – houden elkaar in evenwicht.
Maar ondanks al die stoffering en stilering blijft de kern – dat plotselinge besef van de eindigheid van een leven dat nog maar net begonnen is – overeind. Jannie Regnerus kan hele mooie zinnen schrijven, maar is geen mooischrijfster. Zij wisselt treffende beelden – ‘Lange tijd ademde alles aan Joris de belofte van een blanco schrift, zo’n nieuw vel papier waarop je bijna niet durfde te beginnen’ – af met zinnen die niets anders doen dan op het zakelijke af de situatie beschrijven – ‘Voor alle weertypen ligt passend kinderschoeisel in de gang’. Welke woorden ze kiest, dat is afhankelijk van wat het verhaal van haar vraagt.
Toen Jannie Regnerus twee jaar geleden aan Het lam begon, was haar zoon gezond genoeg om afstand te nemen van de werkelijkheid, om een roman te schrijven.
Net als haar debuut De ent wortelt Het lam in de realiteit. Maar dat ben je tijdens het lezen gauw vergeten. Zoals ook het idee dat er over dit boek wel heel goed is nagedacht na verloop van tijd verdwijnt. Want de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik dacht datHet lam een heel verantwoord gecomponeerde roman was. Dat is het ook, maar daar gaat het niet om.
Het lam
Jannie Regnerus
AtlasContact, 2013
ISB 978-90-254-3640-7
Deze recensie schreef ik voor De Contrabas.
Leave a Reply