Als ik niet alleen naar de plaatjes gekeken had, had ik het al geweten. Natuurlijk is Thomas Mann niet van New York naar Rotterdam gevaren op de boot die hier zo ongeveer voor de deur ligt. Dat is ook een SS Rotterdam, maar niet het SS Rotterdam dat op 9 juni 1934 met Thomas en Katia Mann aan boord uit New York vertrok.
Die Rotterdam is gesloopt: ‘1940 wurde er in Holland abgewrackt’, staat er nota bene onder de foto. Het bijschrift bevat bovendien alle technische gegevens die ik net via een omweg gevonden heb.
Tussen 1934 en 1952 stak Thomas Mann twintig keer de oceaan over. Vijf keer vloog hij, de overige overtochten maakte hij per schip. In De familie Mann: geschiedenis van een gezin wordt duidelijk dat die overtochten lang niet altijd vrijwillig en ook niet altijd een genoegen waren. Van Thomas Mann werd verwacht dat hij stelling nam. Dat hij zich op correcte wijze tot zijn vaderland ging verhouden, toen in Duitsland de politieke situatie volkomen uit de hand liep. Daar werd niet alleen door dochter Erika en zoon Klaus op aangedrongen.
Nadat zij – Erika en Klaus – er al geweest zijn, reizen Thomas en Katia Mann in 1934 voor het eerst naar New York. Heen – op 19 mei, aankomst 29 mei – op de Volendam, terug dus op de Rotterdam.
De overtocht duurde dagen. Tijd genoeg om te mijmeren en te schrijven. Thomas Mann schreef en hield een dagboek bij. Wat hij daarin noteerde tijdens zijn eerste tocht naar de overkant is later Meerfahrt mit Don Quijote geworden. Thomas Mann is van plan om onderweg Don Quichot te lezen.
‘Dies Heft und eines der vier orangefarbenen Leinenbändchen des ‘Don Quijote’, der mich begleitet, habe ich aus der Handtasche genommen; mit dem weiteren Auspacken hat es keine Eile. Wir haben ja neun bis zehn Tage vor uns, ehe wir bei den Gegenfüßlern aussteigen; es wird wieder Sonnabend werden und Sonntag wie morgen, dazu nog Montag und Dienstag, bis dieses gesitete Abenteur zu Ende geht, – schneller tut der behäbige Holländer es nicht, dessen Planken wir vor kurzem beschritten haben. Warum soll er auch? Das Zeitmaß, mit dem seine sympathische Mittelgröße es hält, ist ohne Frage natürlicher und gesünder als die schütternde Rekordsucht jener Kolosse, die in sechs oder gar vier Tagen die ungeheuren Weiten durchrasen, die vor uns liegen. Langsam, langsam’,
schreef hij op 19 mei, de dag dat de Volendam uit Boulogne vertrok.
Veel verder ben ik nog niet. Maar ik bladerde dus al vooruit, en toen kwam ik die foto tegen van het SS Rotterdam (en van al die andere schepen waarmee Thomas en Katia Mann van de ene naar de andere kant v.v. van de oceaan voeren).
De illusie dat ik me als ik iets ga drinken op het SS Rotterdam aan de overkant van het water op gewijde grond bevind, hoef ik niet langer te koesteren. Maar de kans is nog wel groot dat Thomas Mann bij het voet aan wal zetten in Rotterdam de Cruise Terminal betrad. Daar kun je vast ook chocolademelk met slagroom krijgen.
Leave a Reply