Geloofwaardig doen alsof
Waarom schrijft Henk Hoeks in het nawoord van Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren toch steeds in de verleden tijd over schrijver Eric de Kuyper? Henk Hoeks suggereert daarmee da Eric de Kuyper dood is, terwijl Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren juist vanwege een verjaardag – Eric de Kuyper werd nog niet zo lang geleden 75 – verschijnt.
Het antwoord laat zich niet raden, maar het colofon geeft uitsluitsel: ‘De tekst Denkend aan Eric de Kuyper werd op 19 september 2011 in Oostende uitgesproken door Henk Hoeks zelf, in het kader van de reeks IM, voortijdige in memoriams, van het Vlaams-Nederlands huis deBuren, Brussel.’ Eric de Kuyper was erbij toen Henk Hoeks hem herdacht: dat was de opzet van het programma.
Na ik het kader ken, leest Denkend aan Eric de Kuyper een stuk rustiger. Nu valt het me ook op dat Henk Hoeks de verleden tijd niet zo consequent hanteert als ik in eerste instantie dacht. Hij schippert een beetje tussen in memoriam en laudatio.
Henk Hoeks was – in tegenstelling tot Eric de Kuyper is Henk Hoeks wel dood: de mede-oprichter van uitgever SUN overleed begin dit jaar: Eric de Kuyper draagt Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren aan hem op – degene aan wie Eric de Kuyper de eerste aanzet van Aan zee ter beoordeling liet lezen. Hij vond het wat, net zoals hij de vijf delen autobiografie die nog zouden volgen wat vond. Hij herkende er een eigenheid in die hij ook zag in het wetenschappelijke werk van De Kuyper. Het werk van De Kuyper kenmerkt zich volgens Hoeks door de vrijheid die hij de ander, in dit geval zijn lezers, laat. De Kuyper dringt zich niet op, maar speelt in op het verlangen naar kennis dat zich bij de een misschien wat meer schuilhoudt dan bij de ander, maar dat altijd latent aanwezig is.
Zo gaat Eric de Kuyper ook te werk in Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren. Behoedzaam benadert hij het onderwerp. Zonder iets af te doen aan het ongrijpbare en de magie waarmee acteren omgeven is, brengt Eric de Kuyper acteren terug tot de essentie: een spel dat verwant is aan het vol overgave doen alsof waar kinderen in op kunnen gaan.
Hij legt uit hoe acteren opgevat kan worden (en noemt daarbij natuurlijk Stanislavski en Brecht, maar ook, en dat is verrassend, de padvinderij en Kiplings The Jungle Book); laat zien hoe acteur en personage zich tot elkaar kunnen verhouden (daar slaat de titel op) en maakt wat hij daarover in theoretische zin deelt uitermate aannemelijk als hij uitweidt over hoe hij zelf verstrikt raakte in rollen tijdens de opnames van My Life as an Actor, een film waar hij drie keer op de aftiteling stond: als schrijver van het scenario, als regisseur en als acteur.
Een bijzondere rol in Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren is weggelegd voor de niet-professionele acteur Adrian Mirza, die anders dan de meeste leken-acteurs tot meer in staat is dan alleen figureren als zichzelf. Op zijn lijf heeft De Kuyper de hoofdrol in My Life as an Actor geschreven. Hoewel hij geen boeken of lange teksten leest, is Adrian Mirza perfect in staat om in de voorbereidende fase zwakke plekken in een scenario aan te wijzen. En, wellicht nog belangrijker: hij heeft een zeldzaam talent om zich met zijn personage te identificeren en zich de hele entourage waarbinnen dat personage opereert voor te stellen. Adrian Mirza geeft Eric de Kuyper de gelegenheid om het over de kunst van het casten te hebben en over het eventuele verband tussen het goed kunnen acteren en het goed kunnen toeschouwen te filosoferen.
Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren gaat over het vak, maar het is geen vakliteratuur. De notities over acteren die Eric de Kuyper schreef voor de vrienden die My Life as an Actor mogelijk maakten, zijn van dezelfde autobiografische stof als Aan zee, De hoed van tante Jeannot, Mowgli’s tranen, Grand Hotel Solitude, Bruxelles, here I come en Kronieken, maar gaan verstijgen net als wat Eric de Kuyper met een essayistische inslag schreef over kind-zijn, zeezucht en over op de planken staan en achter de schermen opereren het persoonlijke. De Kuyper neemt opnieuw alle tijd om te vertellen. Wat Henk Hoeks – hij redigeerde de notities met het oog op deze uitgave – in zijn ‘laudatio’ over De Kuypers werk in het algemeen zegt, gaat ook op voor Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren. Ook nu heeft De Kuyper maar een minimum aan woorden nodig om de wereld die de zijne is te herscheppen.
Het samenspel tussen Dr. Jekyll en Mr. Hyde: over acteren
Eric de Kuyper
Nijmegen : Van Tilt, 2017
ISBN 978-94-6004-355-0
Leave a Reply