Waarom niet meteen alle recensies automatisch genereren?

Stond ik op het punt om naar aanleiding van een bericht op Tzum over het voornemen van NBD Biblion om recensenten te vervangen door automatisch gegenereerde aanschafinformaties een verontwaardigd stukje te schrijven, blijkt het allemaal toch wat genuanceerd te liggen dan Tzum doet voorkomen.

In mijn arbeidzaam leven als bibliothecaris vlooide ik in het kader van wat ‘collectievorming’ werd genoemd minstens tweehonderdduizend van die aanschafinformaties door. Aanschafinformaties – ai’s voor intimi – zijn korte op bibliotheekgebruik toegesneden recensies (dus waarom die recensies doorgesluisd worden naar bol.com is me al een tijdje een raadsel). Behalve een korte weergave van de inhoud, bevat een ai informatie over de bruikbaarheid van een titel voor de openbare bibliotheek. Die aanvullende informatie kan de lettergrootte, het gebruik van scabreuze taal, de moeilijkheidsgraad en/of het vermelden van vergelijkbare titels bevatten.

In mijn tijd vertrouwden bibliothecarissen weliswaar niet blind op het oordeel van de recensenten van de Nederlandse Bibliotheek Dienst – wat de lezer wil, telt ook mee, vandaar dat menig literair hoogstandje het moest afleggen tegen de nieuwe Mien van ’t Sant (Hinauflesen is een mooi streven, maar niet besteed aan de meeste leden van een openbare bibliotheek) – maar wat zij vonden woog wel zwaar mee.
Veel bibliothecarissen beschouwden collectievorming als de kern van hun werk. Toen twintig jaar geleden besloten werd dat dat werk voortaan door een aantal specialisten op afstand gedaan zou worden op basis van collectieprofielen, was de lol er voor veel collega’s al snel af.

Hoewel ik al lang geen bibliothecaris meer ben, werd ik onaangenaam getroffen door het bericht dat NBD Biblion van plan is om met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) ‘een deel van haar productie van de ze beschrijvingen [wil] versnellen en efficiënter [wil] inrichten, zodat zij de boeken sneller en duurzamer kan aanbieden aan de bibliotheekbranche’ en uitgevers vraagt voortaan ook digitale recensie-exemplaren aan te reiken. Ik zag niet hoe een nog te trainen machine ai’s zou kunnen produceren van vergelijkbare kwaliteit als de handgemaakte beschrijvingen. Een ai is immers meer dan een verzameling bibliografische gegevens.

Verontwaardigd als ik op dat moment was, stelde ik niemand in het bijzonder voor om voortaan alle recensies – ook die in officiële boekenbijlagen en op zichzelf respecterende sites – maar automatisch te genereren.

En toen las ik dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen en Tzum wellicht wat voorbarig conclusies heeft getrokken. Van het ene op het andere moment had ik helemaal geen zin meer in het vlammende betoog dat ik van plan was te schrijven. Een pleidooi tegen het gebruik van narratief begaafde robots en getrainde  recensiegeneratoren. Een pleidooi om de ware aard van de literatuur te koesteren. Een pleidooi voor natuurlijke intelligentie.