Lost, ik bedoel: verdwaald
Inmiddels is het alweer twee weken geleden dat ik Oregon, de debuutroman van Jori Stam, in één adem uitlas. Toen ik in Oregon begon, ging de roman over twee mannen die hun verwaterde vriendschap nieuw leven in proberen te blazen. Dat doen ze door zich twee weken terug te trekken in de buurt van Oakridge, Oregon. Daar wil Stijn werken aan zijn debuutroman die zal gaan over de in die regio spoorloos verdwenen D.B. Cooper. Vriend Philip hoopt er een succesvolle opvolger van zijn bestseller Dit land is mijn land te schrijven.
Stijn is de verteller, en je hebt al gauw in de gaten dat hij zijn zaakjes graag goed voorbereidt. Hij zint hem dan ook niet dat Philip niet op het afgesproken tijdstip op de luchthaven is. Zoals het hem verderop in het verhaal ook niet zal zinnen dat Philip zich zonder overleg tegoed zal doen aan zijn zorgvuldig ingekochte boodschappen.
Ik vroeg me tijdens het lezen niet af of het niet een beetje raar is dat Stijn zo gedetailleerd verslag doet van zijn wat je gerust neurotische trekjes kunt noemen.
Oregon is tijdens dat in één adem lezen ook een roman over relaties die meer kapot maken dan je lief is. De relatie tussen Stijn en Kirsten is stukgelopen, de relatie tussen Philip en Lisbeth heeft van Philip een huisman gemaakt die zijn vriendschap met Stijn laat verwateren. In de ogen van Stijn, die zowel het ontstaan en verloop van zijn relatie met Kristen als de staat van het samenzijn van Philip en Lisbeth reconstrueert.
Ondertussen ging Oregon ook over de kunst van het schrijven en de onderlinge rivaliteit tussen schrijvers. Over op ideeën komen en op onderzoek uitgaan. Over fictie maken van de werkelijkheid. Over feedback geven en commentaar incasseren. Waarbij Stijn wat vindt van Philips collegialiteit. Terwijl hij zich kwetsbaar opstelt door zijn hoofdstukken in wording te laten lezen, houdt Philip waar hij aan bezig is angstvallig voor zich.
De spanning tussen de twee loopt op. Terwijl Philip vooral zijn eigen gang gaat, lukt het Stijn steeds minder om wat er gebeurt naast zich neer te leggen. Hij verliest de controle en zijn greep op de werkelijkheid en handelt dienovereenkomstig.
Het is niet helemaal waar dat ik Oregon in één adem uitlas. Mijn adem stokte op de voorlaatste bladzijde. Daar geeft Jori Stam het verhaal een draai die veel van wat eraan vooraf is gegaan op losse schroeven zet.
Ik heb het gevoel dat ik iets gemist heb en begin zodra ik Oregon uit het met het herlezen van de laatste vijftig bladzijden. Ik zoek een afslag waar ik wellicht iets over het hoofd gezien heb. Ga na of/waar de structuur van de roman aanwijzingen bevat waardoor het einde in het juiste perspectief gelezen kan worden. Verdiep me in D.B. Cooper en in het personage in Twin Peaks dat zijn naam aan hem te danken heeft: Dale Bartholomew Cooper. Google Philips achternaam en vraag me af of ik wat heb aan de informatie die ik vind. Zoek op wat een jackalope precies is. Laat het motto uit The Thanksgiving Visitor van Truman Capote – ‘Now listen to me, Buddy: there is only one unpardonable sin – deliberate cruelty. All else can be forgiven. That, never’ – tot me doordringen. Wil weten waar een hinde voor staat. Hoop dat de laatste zin me op een spoor zet (zoals de laatste zin van KAMERS ANTIKAMERS van Niña Weijers – ‘Straks komen de kamelen’ – me op een spoor zette). Vergelijk de flaptekst/het persbericht met de oorspronkelijke aanbiedingstekst.
Al ver voor de laatste anderhalve bladzijde is duidelijk dat Jori Stam het slim speelt. Hij heeft de spanning zorgvuldig opgebouwd. Zet de lezer regelmatig op het verkeerde been. Zorgt dat Stijn sympathie verspeelt. Zegt nergens dat de logica het in Oregon voor het zeggen heeft. Lees maar, er staat niet wat er staat. Maar dan nog vraag ik me af of Jori Stam aan het eind van Oregon zijn hand niet overspeelt. En of hij niet te veel van zijn lezers vraagt. Kan een verhaal dat zo realistisch oogt, zo surrealistisch eindigen. Of wil ik dat er meer staat dan er staat. Omdat ik het einde onbevredigend vind.
Misschien moet ik Oregon over een tijdje nog maar eens lezen. En me dan niet door het verhaal mee laten slepen en nog wat meer op mijn qui vive zijn. Wie weet tot welke inzichten ik dan kom.
Oregon
Jori Stam
Amsterdam : AtlasContact, 2019
ISBN 978-90-254-5411-1
Leave a Reply