Verzameld: de gedichten van Menno Wigman en het werk van Frans Pointl

Gelijktijdig met De schrijver die over de soep vloog: het leven van Frans Point verscheen Verzameld werk: De kip die over de soep vloog en andere verhalen en gedichten, waarin biograaf David de Poel zoveel mogelijk werk van Frans Pointl verzamelde:

‘De verhalen in dit boek komen uit de verhalen- en dichtbundels die Frans Pointl sinds de jaren zestig  van de vorige eeuw publiceerde, aangevuld met tot dusver ongepubliceerde teksten. Tijdens mijn zoektocht naar materiaal voor de biografie die ik over hem schreef, ontdekte ik namelijk dat er nogal wat ongepubliceerd werk van Frans Pointl bestaat. Pointl brak pas door toen hij al ver in de vijftig was. Daarvóór had hij ruim dertig jaar geprobeerd voet aan de grond te krijgen. Om dat te bewerkstelligen stuurde hij zijn verhalen naar mensen van wie hij verwachtte of hoopte dat ze hem verder konden helpen in het boekenvak.’

Ongepubliceerd werk

Van verschillende kanten kreeg David de Poel de door Pointl de wereld ingestuurde verhalen en gedichten retour, zodat Verzameld werk een waarschijnlijk vrij volledig overzicht geeft van wat Frans Pointl in de loop der jaren heeft geschreven.
Met het Verzameld werk bij de hand, beschikt de lezer van de biografie bovendien over twee versies van één leven. Pointl was geen verzinner, hij ontleende veel aan het leven zoals hij het leidde. De lezers van zijn werk, wisten dat al, de biografie van David de Poel bevestigt dat.

Of  David de Poel al het materiaal dat hem ter hand gesteld werd ook daadwerkelijk opnam in Verzameld werk schrijft hij niet in zijn voorwoord. Of hij verwacht nog meer materiaal te ontdekken ook niet.

Nagelaten gedichten

Vergeleken met Rob Schouten en Neeltje Maria Min, bezorgers van Verzamelde gedichten van Menno Wigman, had David de Poel het relatief eenvoudig. Hoewel Frans Pointl eindeloos schaafde aan zijn teksten – zelfs teksten die hij al uit handen had gegeven bleef hij veranderen – schrijft David de Poel in De schrijver die over de soep vloog – en het dus de vraag is hoe gelukkig Pointl hij met het toch altijd voorlopige resultaat was, ging het om teksten die door Frans Pointl in elk geval goed genoeg bevonden waren om gepubliceerd te worden.

Rob Schouten en Neeltje Maria Min troffen tijdens hun inventarisatie de nodige nagelaten gedichten aan. In hoeverre die gedichten af waren, was lang niet altijd duidelijk, verduidelijkte Rob Schouten de keuze van de bezorgers tijdens Een avond die zichzelf omhelst: ter ere van Menno Wigman. Vandaar dat Verzamelde gedichten naast de gedichten die opgenomen zijn in de bundels ’s Zomers stinken alle steden (1997), Zwart als kaviaar (2001), Dit is mijn dag (2004), Mijn naam is legioen (2012) en Slordig met geluk (2016) ‘maar’ zestien nagelaten gedichten bevat.

Rob Schouten sluit overigens niet uit, hij weet het eigenlijk wel zeker, dat op termijn meer nagelaten gedichten aangetroffen zullen worden in de boedel van Menno Wigman. Gedichten waarvan anderen maar moeten bepalen of ze opname in een meer wetenschappelijke versie van het verzameld werk van Menno Wigman alsnog verdienen.

Jeugdwerk

Jeugdwerk, in eigen beheer door Menno Wigman uitgegeven, werd door Rob Schouten en Neeltje Maria Min nadrukkelijk uitgesloten van opname in Verzamelde gedichten. Al klinkt de thematiek van zijn latere werk er al onmiskenbaar in door, de bezorgers achtten de vroege poëzie van Menno Wigman te onrijp. Bovendien zou Menno het niet gewild hebben…

Rob Schouten hintte met ‘jeugdwerk’ op één specifieke bundel: Van zaad tot as, door Menno Wigman gepubliceerd toen hij nog op de middelbare school zat. Dat is ook de enige titel die hij in de inleiding van Verzamelde gedichten noemt. Dat er nog veel meer jeugdwerk bestaat, maakte Joris van Casteren duidelijk. In zijn bijdrage aan Een avond die zichzelf omhelst – Die Leiden des jungen Wichmans – gaat vriend en verzamelaar van het werk van Menno Wigman in op jeugdwerk dat Wigman onder eigen naam en pseudoniem publiceerde:

Uit zijn lezing blijkt hoe veel Menno Wigman al voor zijn officiële debuut het licht deed zien. Het is op korte termijn aan biograaf Rob van Essen om ook het vroege werk – waaronder ook vertalingen van Baudelaire en De Nerval – in de context te plaatsen en te duiden. Maar het kan haast niet anders of er verschijnt ooit een nieuwe, herziene en uitgebreide editie van Verzamelde gedichten, waarin lijnen gelegd worden tussen het vroege en het definitieve werk van Menno Wigman.
Anderhalf jaar na zijn dood is het te vroeg om volledigheid na te streven en geen recht te doen aan de wens van de overledene. Maar er komt een moment dat de literaire waarde van zijn werk een volledige uitgave van het werk vereist en rechtvaardigt en het volkomen vanzelfsprekend is dat ook Wigmans eerste stappen op het pad van de zwarte Romantiek daar ook in opgenomen worden.