Jules Deelder in de verleden tijd: een portret (en een biografie op komst)

Het zal je maar gebeuren: je hebt net het manuscript ingeleverd van een boek waarin een turbulent leven beschreven wordt en dan gaat je hoofdpersoon dood. Het overkwam Anton Slotboom: een week nadat hij de eerste versie van wat uiteindelijk De zin van het leven ben je zelf: het compromisloze bestaan van Jules Deelder werd naar zijn uitgever stuurde, overleed Jules Deelder. En dat terwijl Slotboom al een deadline gemist had: zijn boek had al in november moeten verschijnen ter gelegenheid de 75^e verjaardag van Deelder.

Het zal je maar gebeuren: je hebt net een boek over Jules Deelder gepubliceerd, een boek dat weliswaar geen biografie is, maar wel het eerste boek dat over Deelder geschreven is en Deelders uitgever De Bezige Bij maakt bekend dat er een volgend boek op komst is. En wat voor een boek: dé biografie, geschreven door Deelders dochter Ari. Ook dat overkwam Anton Slotboom.

Portret

Anton Slotboom begon begin 2019 met het verzamelen en ordenen van informatie om vervolgens een boek te kunnen schrijven. Deelder zelf zag het nut van een biografie niet in – ‘ik leef toch nog’ – en werkte niet mee. Journalist Slotboom dook archieven in, herlas het werk van Deelder, ging naar optredens en sprak intimi en reconstrueerde uit al die informatie een sympathiek portret van een Rotterdammer met een relatief klein hartje. Anton Slotboom (en/of zijn uitgever) zullen vanwege het overlijden van Jules Deelder haast gehad hebben om het boek uiteindelijk zo snel mogelijk in de boekwinkels te krijgen. Dat is ten koste gegaan van de redactie. In de uiteindelijke versie van het boek zijn sporen zichtbaar die wijzen op het herzien en aanvullen van het oorspronkelijke manuscript.

Natuurlijk heeft Anton Slotboom het in De zin van het leven ben je zelf: het compromisloze bestaan van Jules Deelder ook over de dichter Deelder, maar daar legt hij de nadruk niet. Wat door wat Slotboom schrijft vooral duidelijk wordt, is hoe veelzijdig de mens Jules Deelder was en hoe hard hij werkte om op alle fronten kwaliteit te leveren en mee te tellen. Ook wordt duidelijk hoe belangrijk Deelder het vond om zelf de regie in handen te houden als het om beeldvorming en imago ging. Dat hij een fenomeen werd, was voor een groot deel zijn eigen verdienste, dat daardoor zijn literaire kwaliteiten niet voldoende op waarde geschat werden een door Deelder betreurd gevolg.

Hoewel Anton Slotboom een aantal keer noemt dat Jules Deelder het jammer vond dat het vaker over zijn pak en over zijn accent gaat dan over zijn teksten, duurt het ook in De zin van het leven ben je zelf lang voordat het echt over de schrijver/dichter Jules Deelder gaat. Het zijn vooral de door Slotboom geïnterviewde mensen uit de kring rondom Jules Deelder die duidelijk maken dat zijn literaire werk alsnog aandacht verdient. Slotboom zelf is niet de aangewezen persoon om Deelders proza en poëzie te duiden en in een literair kader te plaatsen. Voor hem lijken Deelders gedichten en verhalen vooral een manier om (delen van) diens leven te reconstrueren.

Een biografie is De zin van het leven ben je zelf niet, en zo heeft Anton Slotboom het boek ook niet bedoeld. Het oorspronkelijk als eerbetoon aan een springlevende Deelder bedoelde boek doet Deelder recht, zal niet-ingewijden verbazen en nodigt uit tot een (hernieuwde) kennismaking met Deelders (literaire) werk.

Biografie

Terwijl het boek van Anton Slotboom de weg naar de lezers aan het vinden was, maakte De Bezige Bij bekend dat Ari Deelder de biograaf van haar vader zal worden. De uitgeverij denkt dat zij ruim twee jaar nodig heeft om die biografie te schrijven. Het is de bedoeling dat het boek medio 2022 verschijnt.

‘Voor het eerst worden de overvolle magazijnen van het Deelder-archief volledig uitgeplozen om de lezer zo dicht mogelijk bij het werk en het leven van J.A. Deelder te brengen. Ari Deelder zal via de gedichten en verhalen van haar vader op zoek gaan naar de inspiratiebronnen in zijn werk en in zijn leven van 1944 tot 2019’, belooft De Bezige Bij in het persbericht waarin de keuze voor Ari Deelder als biograaf bekend gemaakt wordt. Een keuze die in Huize Deelder waarschijnlijk weinig verbazing gewekt zal hebben.

Ik ben benieuwd hoe ze het aan gaat pakken – en hoop dat ze niet in de valkuil van een al te grote nabijheid trapt en ook het al te letterlijk hineininterpretieren van het werk van haar vader weet te vermijden – en ik ben benieuwd naar het eindresultaat. Ondertussen heb ik nog twee jaar de tijd om de gedichten en verhalen van Deelder lezen. Die tijd kan ik wel gebruiken, want ik vrees dat ook ik hem lang niet altijd op zijn literaire merites beoordeeld heb.

De zin van het leven ben je zelf: het compromisloze bestaan van Jules Deelder
Anton Slotboom
S.l.: Just Publishers, 2020
ISBN 978-90-8975-079-2