Lucebert inspireerde Philip Mechanicus, en Adriaan van Dis sloeg aan het dichten

De foto die gebruikt werd om mensen naar de tentoonstelling Philip Mechanicus Fotograaf/Photographer in het Joods Historisch Museum in Amsterdam te lokken, kende ik.
Die foto stond in maart 2000 op de cover van M, het magazine van NRC Handelsblad. Toen hoorde daar een gedicht van Adriaan van Dis bij. Het gedicht heette Ophelia:

‘Waarom drijf je met open ogen –
vreters van aandacht.
Ophelia, stel je niet aan.
Verleid me niet ondersteboven.
Ga staan.’

Wat ik niet wist, is dat Philip Mechanicus zijn foto – en de andere in de serie – baseerde op bestaande kunstwerken. Deze foto, gemaakt in 1997 – van een ondersteboven vrouw: zij is pianiste en beeldend kunstenaar Tomoko Mukaiyama, de vrouw van Philip Mechanicus – is gebaseerd op De zware weduwe, een tekening van Lucebert uit 1978.

Toen in 2008 Totok twee verscheen, de tweede dichtbundel van Adriaan van Dis, stond dat gedicht dat toen in 2000 Ophelia heette er ook in. Maar nu heet het zus in de branding. Hetzelfde gedicht een beetje anders en daardoor een beetje een ander gedicht. Met een andere interpunctie en een ander beeld. Niet van Philip Mechanicus, maar van Harald Vlugt:

zus in de branding

waarom drijf je met open ogen –
vreters van aandacht
zusje, stel je niet aan
verleid met niet ondersteboven
ga staan

Zeven jaar geleden geschreven voor De contrabas.