Even dacht ik een kleine onvolkomenheid ontdekt te hebben in de vertaling die Paul Claes van The Waste Land van T.S. Eliot maakte. Ik liep zelfs al naar mijn boekenkast om zijn Gouden vertaalregels: tips voor beginnende [en andere] vertalers te raadplegen. Tot ik me realiseerde dat de haan helemaal niet in het Engels had gekraaid, maar in het Frans. En dus was het volstrekt vanzelfsprekend dat er ook in vertaling ‘co co rico co co rico’ en niet ‘kukeleku kukeleku’ klinkt.
Ik las The Waste Land / Het barre land voor het eerst, en nam me voor om de tekst en de vertaling die eerste keer voor zich te laten spreken en niet steeds naar de noten van T.S. Eliot en het commentaar van Paul Claes te grijpen. Eerst maar eens lezen en proeven wat er staat en hoe dat klinkt. En hoewel ik na afloop zeker wist inhoudelijk het nodige – dit is een understatement – gemist te hebben, begreep ik onmiddellijk waarom The Waste Land een meesterwerk is. Maar belangrijker dan dat: ik werd er door geraakt.
Pas als ik het nog een keer gelezen heb, ga ik me buigen over het uitgebreide commentaar van Paul Claes, die heel grondig te werk ging. Wat moet dat een prettige bezigheid geweest zijn: zoeken tot je gevonden hebt. Een gedicht tot op het bot ontleden en zo alle betekenissen en connotaties blootleggen.
(Was ik minder streng voor mezelf geweest, dan had ik me over het kakelen van die haan niet zo druk hoeven maken:
-
- Co co rico co co rico
(Frans cocorico ‘kukeluku’.) Het gekraai is wellicht het geknars van de torenhaan in de opstekende wind.
De haan kraait in het Frans, als in het toneelstuk Chantecler (1910) van Edmond Rostand, waarin de haan-kunstenaar imaginair de dageraad oproept (zoals de dichter hier). Bij het eerste gekraai wijken traditioneel de boze geesten (vg. Shakespeare, Hamlet, I, i, 157).’)
- Co co rico co co rico
In het geval van The Waste Land is dat annoteren geen overbodige luxe – al kan ik nog niet beoordelen of alle annotaties even relevant zijn (en of wat Paul Claes gevonden heeft, niet alsnog nieuwe vragen oproept) – maar niet alle poëzie heeft een toelichting nodig (al zal ik niet ontkennen dat ontzippen soms wel helpt bij het begrijpen van in taal gecondenseerde beelden).
Maar toch… wat zou het leuk zijn om nu ik na Afscheid: gedicht uit de tijd van het virus aan het dwalen ben in de poëzie van Cees Nooteboom en aan het ontdekken ben hoe beelden in de loop der jaren evolueren en woorden hun rentree maken een manier te vinden om dat inzichtelijk te maken.
The Waste Land, gelezen door T.S. Eliot, Ted Hughes en Lia Williams
Leave a Reply