Debuterend dichter Dean Bowen besteedde een belangrijk deel van zijn spreektijd tijdens de avond dat de C. Buddingh’ Prijs 2018 uitgereikt werd aan het noemen van namen. Ruim twee minuten liet hij de namen klinken van niet-witte Nederlandse schrijvers: ‘Ik herhaal hun namen, zodat ze niet uit monden gewassen worden.’
Wat Dean Bowen deed, was geen overbodige luxe. De meeste namen die hij noemde, zeiden het aanwezige publiek – hoe literair onderlegd ook – hoogstwaarschijnlijk niets. Zoals de literatuur uit de (voormalige) overzeese gebiedsdelen voor de meeste toeschouwers grotendeels (nog) onontgonnen gebied is.
Dean Bowen is een dichter die in zijn werk ‘de dynamiek van de samengestelde identiteit’ onderzoekt. Zijn ‘canon’ was een statement., zoals ook zijn gedicht .canon in de genomineerde bundel Bokman een statement was. Halverwege een verdere witte bladzijde staat alleen die ene regel: ‘Ik herhaal hun namen, zodat ze niet uit monden gewassen worden’.
Raoul de Jong is een schrijver die op een heel andere wijze dan Dean Bowen bezig is met identiteit. Maar hij zoekt ook en ook zijn zoeken mondt uit in verhalen. Weliswaar schrijnen die van hem minder dan die van Dean Bowen, maar hun zeggingskracht is er niet minder door. Zijn meeste recente verhaal werd een vertelvoorstelling over de geschiedenis van Suriname.
Tweemaal nam hij op het toneel plaats achter een schrijftafeltje om te vertellen hoe hij na een ontmoeting met zijn Surinaamse vader de confrontatie met Suriname en daarmee met zijn eigen identiteit aanging. Zijn ervaringen in het land van zijn voor- en voorvoorouders vormden de rode draad, maar in Suriname: een ode aan Surinaamse helden hadden velen een aandeel. Raoul de Jong en Sanneke van Hassel vervlochten zijn verhaal met teksten over het (slavernij)verleden van een land dat al voor de koloniale inmenging van Nederland een samengestelde identiteit had.
Op het toneel zaten bijna alleen maar niet-witte mensen – Pierre Bokma was de uitzondering, en ook in de zaal waren de witte mensen in de minderheid.
Sanneke van Hassel bepleitte het opnemen van fictie in de voorstelling, en vanzelfsprekend zaten daar namen uit de canon van Dean Bowen tussen. Hun teksten vullen de geschiedschrijving en de berichtgeving in de media aan.
Schrijvers genieten een vrijheid die officiële instanties niet hebben. Zij kunnen de klemtoon leggen waar ze willen. Zij hoeven zich niet aan de feiten te houden. Terwijl zij toch de waarheid blijven spreken.
Zwart en wit werden geraakt door In Suriname: een ode aan Surinaamse helden. De zaal zinderde. Niet iedereen zal hetzelfde gevoeld hebben. Niet iedereen zal hetzelfde verhaal gehoord hebben, maar de woorden deden hun werk. Ze drongen door tot de kern. Ze kwamen aan. Ze legden een vinger op een zeer zere plek.
En ze luchtten op.
Dat kun je niet zeggen van de woorden die Dean Bowen uitspreekt in aan allen die zich hier bevinden, de derde film in de poëtische dramareeks Tussen de Zinnen in die Dean Bowen als stadsdichter van Rotterdam maakte met filmcollectief Rauwkost-Collective. aan allen die zich hier bevinden is gebaseerd op zijn gedicht Art. 1 (hier al zijn stadsgedichten). Die woorden komen hard aan. Ze blijven schrijnen.
Dit is een aangepaste versie van een column die twee jaar geleden verscheen op Literair Nederland.
Leave a Reply