Er was eens een schrijfster – ik zal haar naam niet noemen – die mij min of meer verbood de boeken van haar man te lezen. Ze gunde hem alleen het allerbeste en had zonder een woord met mij te wisselen besloten dat ik niet belezen genoeg was. Ik was het daar natuurlijk niet mee eens, maar had geen trek in een zinloze discussie. Ik schatte in dat zij toch niet voor rede vatbaar zou zijn.
Hoewel ik niet begreep waarom ze het zo hard en op de vrouw speelde, vond ik haar bezorgdheid in zekere zin toch ook aandoenlijk. Ze wilde waarschijnlijk gewoon dat haar man begrepen werd en zijn werk op waarde geschat.
Alle goede bedoelingen van de schrijfster ten spijt: het was geen prettige ervaring om zomaar gewogen en zonder opgave van redenen te licht bevonden te worden. Ik maak liever zelf uit welk boek ik lees en wat ik daar vervolgens van vind. Ik moet er niet aan denken dat ik vanaf nu alleen nog maar boeken zou mogen lezen waarvan ik (of een ander) van tevoren weet dat ze op mijn lijf geschreven zijn.
Een mismatch tussen een mens en een boek kan weliswaar desastreuze gevolgen hebben – in het ergste geval bekoelt de liefde voor literatuur voor altijd – maar nooit meer ergernis en nooit meer verwondering is voor mij geen optie.
Ik vind overigens wel dat een schrijver recht heeft op lezers die hun best willen doen voor een boek. Daarom kan het goed zijn als ze vooraf weten wat hen te wachten staat, zodat ze eventueel een knop om kunnen zetten. Dat Clarice Lispector lezers die op het punt staan in haar roman De passie volgens G.H. te beginnen even pas op de plaats laat maken, is met het oog op de ontregelende leeservaring die gaat volgen, een aardige geste.
Aan eventuele lezers
Dit boek is als ieder ander boek. Maar ik zou blij zijn als het alleen zou worden gelezen door mensen met een volwassen ziel. Degenen die weten dat je alles, wat dan ook, stapsgewijs en moeizaam benadert – waarbij je ook door het tegendeel van wat je wilt heen moet. Die mensen, en alleen zij, zullen heel langzaam begrijpen dat dit boek niemand iets afpakt.
Mijzelf bijvoorbeeld heeft het personage G.H. heel geleidelijk een vreugde bezorgt die ongemakkelijk was, maar wel een vreugde heet.
C.L.
(vertaling: Harrie Lemmens)
Veel verder moet een schrijver (of zijn vrouw) niet willen gaan. Ballotage is uit den boze. Het is al erg genoeg dat algoritmes een lezer tegenwoordig steeds meer van hetzelfde voorschotelen.
Literatuur lezen leer je met vallen en opstaan. Het is een kwestie van veel en vooral van alles lezen. Ook boeken die in eerste instantie de indruk wekken voor een ander geschreven te zijn.
Deze column schreef ik in 2018 voor Literair Nederland.
Leave a Reply