‘Lange wandelingen, bergen, contouren van bergen, wolken, kleuren, dennebomen, wind – en ook aan niks denken en je fijn voelen’,
schrijft Joris Ivens in juli 1974 aan A.B. van Zomeren, en vijf jaar later zegt hij in een interview met Claire Devarrieux:
‘Ik heb nergens aan gedacht, ik heb gelopen, ik heb opgemerkt dat op een bepaalde plaats altijd dezelfde vogel zingt.’
Om zichzelf en zijn longen rust te gunnen, verbleef Joris Ivens sinds 1974 regelmatig in La Clusaz (als de renners het dorp passeren hebben ze 116 kilometer afgelegd).
Joris Ivens maakte vooral veel documentaires, maar hij had ook de ambitie om De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in het land van Vlaanderen en elders van Charles de Coster te verfilmen.
In Gevaarlijk leven: een biografie van Joris Ivens beschrijft Hans Schoots hoe halverwege de jaren vijftig de eerste concrete aanzet tot die verfilming wordt gegeven(Ivens’ eerste ideeën over de verfilming ontstonden al in de jaren dertig):
‘In Parijs organiseerden Georges en Ruta Sadoul op zekere dag een lunch in restaurant Boule d’Or tegenover de Notre Dame, waar Ivens in contact werd gebracht met de Franse acteur Gérard Philipe, ster in vele speelfilms en lieveling van het vrouwelijke publiek. Philipe kende Ivens’ werk, want hij had ooit Frans commentaar ingesproken bij De vrede overwint de oorlog. De aanwezigen waren het er snel over eens dat het goed zou zijn een film te maken op basis van Tijl Uilenspiegel, het boek van Charles de Coster over de Vlaamse volksheld van wie niemand meer wist of hij nu echt bestaan had of niet. In De Costers verhaal was Tijl een vrolijke potsenmaker die ruw met de Spaanse onderdrukking onder Filips ii werd geconfronteerd toen zijn vader door de inquisitie op de brandstapel werd gebracht. Na het etentje nodigde Ivens Philipe uit naar de DDR te komen voor verdere besprekingen.’
Jean-Paul Sartre, Jan de Hartog en Bertolt Brecht worden genoemd als scenarioschrijvers. Als de film uiteindelijk in 1956 gemaakt wordt, vervult Joris Ivens nog maar een bijrol: hij is co-regisseur, maar zelfs in hoedanigheid wordt hij niet genoemd in de begintitels van Les aventures de Till L’Espiègle.
Dankzij Charles De Coster ontsteeg Tijl Uilenspiegel de status van vlegel. De Coster maakte er een vrijheidsstrijder van. De Tijl van Daniel Kehlmann is een uit zijn eigen tijd gezwiepte nar – Daniel Kehlmann verplaatst hem van de Tachtigjarige naar de Dertigjarige Oorlog – die ondanks zijn eigen sores er toch in slaagt om, zoals het een nar betaamt, de mens(heid) een spiegel voor te houden.
Tijl – Daniel Kehlmann | Animated booktrailer from Iris Frankhuizen on Vimeo.
Leave a Reply