Woorden die er vooral op het moment zelf toe deden
Tijdens de uitzending van de inauguratie van Joe Biden deed de NOS het heel bewust niet. Het vertalen van The Hill We Climb van Amanda Gorman. De NOS besloot om de ‘volop geladen bijdrage van Amanda Gorman’ niet te ondertitelen, en daar gaven ze meteen na afloop van haar ‘optreden’ een verklaring voor. Presentator Winfried Baijens:
‘Even voor de duidelijkheid: wij hebben dit niet vertaald, dat zag u. Daar had u misschien wel behoefte aan, maar we hebben besloten dat toch niet te doen omdat dit soort spoken word, de schoonheid daarvan vaak verloren gaat in vertaling, als ik het zo mag uitdrukken.’
Daar zullen ze bij de NOS zeker achteraf heel blij mee geweest zijn, met dat niet vertalen. Want over het vertalen van The Hill We Climb was vervolgens veel te doen.
Er stak een storm op over de keuze voor Marieke Lucas Rijneveld (die bij nader inzien niet bevoegd genoeg was: te wit, maar vooral: geen vertaler), waarna spoken word-artiest Zaïre Krieger (ook geen vertaler, maar zwart) de opdracht kreeg, terwijl er ook nog een aantal sensitivity readers ingeschakeld werd. De vertaling verscheen, werd her en der (goed) besproken, maar om het feit dat spoken word een genre apart is en Nederland de Verenigde Staten niet, kon ook niemand heen.
En dus werd het boek dat ook in het Nederlands The Hill We Climb heet – al vertaalde Zaïre Krieger de zin wel, want die komt ook in het gedicht voor: ‘De berg die we beklimmen’ – niet het commerciële succes dat de uitgever had gehoopt.
Ik twijfelde lang of ik The Hill We Climb wel wilde hebben. Of de herinnering aan dat sprankelende optreden op 20 januari 2021 op termijn niet genoeg zou zijn. Wat maakte het uit dat ik na verloop van tijd niet precies meer wist wat Amanda Gorman tijdens de inauguratie van Joe Biden gezegd had.
Niet dat The Hill We Climb een gelegenheidsgedicht is, maar ik achtte de kans klein dat het ooit nog zoveel indruk zou maken als op dát moment.
Ondanks die bedenkingen kocht ik The Hill We Climb – ‘exclusieve tweetalige editie’ – toch en moest helaas constateren dat het gedicht en ook de vertaling op papier geen stand weten te houden. Het is een tekst die losgezongen van de context helaas weinig zeggingskracht heeft, en van de vertaling – hoe creatief sommige oplossingen van Zaïre Krieger misschien ook zijn – ben ik niet echt onder de indruk.
En dan nog even terug naar het ondertitelen. De VRT deed dat in tegenstelling tot de NOS wel. Twee dagen na de inauguratie verscheen er bovendien een Nederlandse vertaling in De Standaard. Katelijne De Vuyst (wit, vertaler) vertaalde ook de titel: De hoge heuvel die ons wacht.
Kijk, luister, lees en vergelijk.
P.S. Argos Medialogica reconstrueerde onder de titel Lost in Translation de commotie over de totstandkoming van de vertaling van The Hill We Climb.
Leave a Reply