Juffen zien alles (en iedereen)
Toen hij het verzoek kreeg om het Boekenweekessay te schrijven moest Marieke Lucas Rijneveld er even over nadenken. Niet of hij het wel of niet zou doen, want zo’n eervolle opdracht weiger je natuurlijk niet. Nee, hij moest even nadenken over zijn eerste liefde. Was dat Jezus of toch juf Christa van groep 1 van basisschool De Regenboog in Nieuwendijk? Het werd juf Christa, maar Het warmtefort is meer dan een liefdesverklaring aan die juf van toen. Marieke Lucas Rijneveld schrijft op een toegankelijke wijze – hij realiseerde zich tijdens het schrijven dat de Boekenweek voor iedereen is, en stemde zijn manier van vertellen af op die brede doelgroep – over hoe belangrijk het voor een kind is om gezien te worden, zodat het zich speciaal kan voelen. Hoe een toekomst en carrière af kan hangen van juffen en meesters die de potentie van een kind zien.
‘Het belang van juf Els was groot. Al snel bleek dat ik in gebreke bleef, dat mijn hersenen niet hetzelfde werkten als bij de andere kinderen, en het de vraag was of ik ooit goed de taal zou kunnen beheersen, zou kunnen schrijven, en of ik ooit kon leren rekenen.’
Zonder juf Christa en de juffen (en ook meesters) die daarna nog volgden, zou de schrijver Marieke (Lucas) Rijneveld waarschijnlijk niet zijn opgestaan, ook al ontbrak het de jonge Marieke Rijneveld niet aan het verlangen en het vermogen om te dagdromen en te fantaseren (Het warmtefort bevat daar enige proeven van).
Zoals Mathilda uit het gelijknamige boek van Roald Dahl dankzij juffrouw Engel opleeft en ontkomt aan het regime van schoolhoofd Bulstronk dat het bepaald niet goed met de kinderen die aan haar toevertrouwd zijn voorheeft, zo gedijt Marieke Lucas Rijneveld op de aandacht die zij van de leerkrachten van basisschool De Regenboog krijgt. In Het warmtefort verweeft Marieke Lucas Rijneveld zijn verhaal met dat van Mathilda.
Geschiedenis van een school
Een derde verhaallijn wordt gevormd door de geschiedenis van basisschool De Regenboog – door Marieke Lucas Rijneveld in de aanhef van haar essay ‘het rijk der liefde’ genoemd. De school waar Marieke Lucas Rijneveld zulke goede herinneringen aan heeft, staat op het punt afgebroken te worden. Maar gelukkig hebben zich vleermuizen in het gebouw genesteld, waardoor de sloop uitgesteld moet worden.
‘Want door hun komst konden al de verhuisdozen die al weken opgestapeld in de schoolgangen klaarstonden en waar je je langs moest wurmen om naar de klas of met de plasketting om je nek naar de wc te kunnen, weer uitgepakt worden. In het rapport vanwege de Wet natuurbescherming stond dat de school pas tegen de vlakte mocht en door een gloednieuwe mocht worden vervangen als alle gevleugelden een andere verblijfplaats hadden gevonden, wat gestimuleerd kon worden door in het gebied meerdere houten vleermuiskasten en kraamkasten op te hangen.’
Dat het gebouw er op een dag niet meer zou zijn, en het dan misschien niet zo eenvoudig meer is om herinneringen op te halen, gaf Marieke Lucas Rijneveld nog een extra alibi om het over (de door meneer Biesheuvel opgetekende geschiedenis van) haar school, waar ook haar vader onderwijzer was, te hebben. Daarbij ontspringt het dorp Nieuwendijk de dans niet, ook dat wordt geportretteerd.
Bonte verzameling herinneringen
Marieke Lucas Rijneveld verbindt de drie verhaallijnen soepel door, voor zover dat mogelijk is in een essay dat maar twaalfduizend woorden mag tellen, autobiografisch uit te weiden en (natuur)historisch, literair en particulier in te zoomen. Het gaat in Het warmtefort behalve over Mathilda en de juffen ook over gladneuzen (Vespertilionidae) en andere vleermuizen én over knuffeldoek Poppeloes én over zetpoters én over de waterwolf én en over het geloof én over Monkie, Dylan Thomas, J.C. Bloem en Vasalis én over koningin Juliana en ‘De vogeltjesdans’ én over de dood van de broer van Marieke Lucas Rijneveld.
Terwijl Het warmtefort leest als een bonte verzameling herinneringen, houdt Marieke Lucas Rijneveld de touwtjes strak in handen. Hij zet de hoofdstukken filmisch in – het hoofdstuk ‘Juffrouw Engel’ begint bijvoorbeeld zo:
‘Op de dag dat de Italiaanse dirigent en componist Giuseppe Sinopoli in de Deutsche Oper in Berlijn tijdens het dirigeren van een opera een hartaanval kreeg, zijn baton door de lucht vloog en de violen hun adem inhielden, verjaarde ik’,
waarna Rijneveld snel schakelt om tot de kern van het betreffende deel van het verhaal te komen dat naadloos past in de het grotere geheel.
Rijk der liefde
Het warmtefort is een ode aan, maar wel een zorgvuldig gecomponeerde en gedoseerde ode. En hoewel Rijneveld dus bewust niet alle registers die hij beheerst even intensief bespeelt – vergeleken met de romans en gedichten waarmee hij naam maakte, weet hij op Het warmtefort toch een zijn taal eigen stempel te drukken. In Het warmtefort manifesteert zich een naïeve versie van de Marieke Lucas Rijneveld die steeds nadrukkelijker een plek opeist in de Nederlandse literatuur.
Marieke Lucas Rijneveld gaf zijn essay een motto van Søren Kierkegaard mee, dat al kort en krachtig het belang van warmteforten als basisschool De Regenboog samenvat:
‘Als men geheel binnengetreden is in het rijk der liefde wordt de wereld – hoe onvolkomen ook – rijk en schoon, want zij bestaat uit niets dan gelegenheden lief te hebben’,
(vertaling: Lineke Buijs)
Het waren de vleermuizen die dat rijk der liefde – de titel Het warmtefort spreekt veel meer tot de verbeelding – voor even van de ondergang redden. De vleermuizen die al op de tweede bladzijde van het essay om de voor Rijneveld kenmerkende beeldende wijze waarbij licht en donker, ernst en humor innig tegen elkaar aanschurken, beschreven worden:
‘Het waren net de zwarte servetten die mijn tante gebruikte voor het kerstdiner, waarbij de Heere steevast de hoofdgast was en ze de stoel aan het hoofd van de tafel leeg liet zodat Hij daar kon plaatsnemen.’
Het warmtefort
Marieke Lucas Rijneveld
Amsterdam : CPNB, 2022
ISBN 978-90-5965-883-7
+ 0,7568 BТС. Next =>> https://forms.yandex.com/u/662517a684227c693546c938/?hs=d63361b9dd869355a8588d53c514c6c0& says
3nzkmn