Het was verleidelijk om vandaag voor de tot de verbeelding sprekende T.E. Lawrence, beter bekend onder zijn bijnaam Lawrence of Arabia te kiezen. Wie kent zijn Seven Pillars of Wisdom / Zeven zuilen van wijsheid: een triomf niet? Wie herinnert zich niet dat deze schrijver, archeoloog en militair op 19 mei 1935 om het leven kwam toen hij met zijn motor uit moest wijken voor twee fietsers?
Maar ik koos voor iemand van wie ik nog nooit gehoord had: de Occitaanse troubadour Arnaut Daniel. Hij leefde in de twaalfde eeuw en een klein oeuvre na: er zijn zeventien liederen van zijn hand bekend. Hij was de uitvinder van de sestina, een lied van zes stanzas die elk uit zes zinnen bestaan, waarbij dezelfde woorden in elke stanza opnieuw worden gebruikt, zij het in een andere volgorde. Lo ferm voler qu’el cor m’intra (hier de gezongen versie) is daar een voorbeeld van:
Dat ik Arnaut Daniel niet ken zegt natuurlijk helemaal niets. Behalve dat ik me zou moeten schamen, want ik moet hem al vaker tegengekomen zijn in de literatuur. Dante Alighieri (1265-1321) bijvoorbeeld voert hem sprekend op in De goddelijke komedie: Louteringsberg:
‘Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan;
consiros vei la passada folor,
e vei jausen lo joi qu’esper, denan.
Ara vos prec, per aquella valor
que vos guida al som de l’escalina,
sovenha vos a temps de ma dolor!’
Poi s’ascose nel foco che li affina.
In de prozavertaling van Frans van Dooren:
‘ “Ik ben Arnaut, die treurt en zingt tegelijk: vol droefenis beschouw ik mijn vroegere dwaasheid, vol blijdschap zie ik de dag waarop ik mijn hoop het gevestigd naderbij komen. Ik smeek u bij de macht die u boven aan de trap naar de hemel brengt, mijn verdriet te rechter tijd te gedenken.” Na deze woorden trok hij zich weer terug in het louterende vuur.’
Let wel: uit de vertaling blijkt het niet, maar Dante achtte Arnaut Daniel zo hoog dat hij hem niet in het Italiaans liet spreken, maar in zijn eigen taal, het Occitaans.
Ook Francesco Petrarca (1304-1374) liet zich in zijn triomf der liefde lovend over hem uit:
‘Fra tutti il primo Arnaldo Daniello
gran maestro d’amor; ch’alla sua terra
Ancor fa onor col suo dir novo e bello’.
En Ezra Pound (1885-1972) rekende Arnaut Daniel tot de grootsten. Hij gaat uitgebreid in op het werk van de troubadour in The Spirit of Romance, waarin hij onder andere dit
‘The twelfth century, or, more exactly, that century
whose centre is the year 1 200, has left us two perfect
gifts : the church of San Zeno at Verona, and the
canzoni of Arnaut Daniel ; by which I would imply
all that is most excellent in the Italian-Romanesque
architecture and in Proven9al minstrelsy’,
maar nog veel meer over Arnaut Daniel zegt.
In The Waste Land van T.S. Eliot (1888-1965) komt tenslotte alles samen. T.S. Eliot draagt The Waste Land op aan Ezra Pound, die hij ‘il miglior fabbro’ noemt. ‘Il miglior fabbro’, zo zag Dante Arnaut Daniel.
T. S. Eliot komt aan het eind van The Waste Land nog een keer terug op Arnaut Daniel:
‘I sat upon the shore
Fishing, with the arid plain behind me
Shall I at least set my lands in order?
London Bridge is falling down falling down falling down
Poi s’ascose nel foco che gli affina
Quando fiam ceu chelidon — O swallow swallow
Le Prince d’Aquitaine à la tour abolie
These fragments I have shored against my ruins
Why then Ile fit you. Hieronymo’s mad againe.
Datta. Dayadhvam. Damyata.
Shantih shantih shantih’
Ook in de vertaling van Paul Claes blijft de zin ontleend aan Dante onvertaald.
‘Ik zat op de oever
Te vissen, met dorre vlakte achter mij
Herstel ik inmijn land althans de orde?
London Bridge is falling down falling down falling down
Poi s’ascose nel foco che gli affina
Quando fiam ceu chelidon — O zwaluw Zwaluw
Le Prince d’Aquitaine à la tour abolie
Met deze brokstukken schoor ik mijn ruïnes
These fragments I have shored against my ruins
Why then Ile fit you. Hieronymo’s mad againe.
Datta. Dayadhvam. Damyata.
Shantih shantih shantih’
Als hij uitgesproken is, trekt Arnaut Daniel zich weer terug in het louterende vuur…
Bea says
Mooi gezien en opgetekend Liliane. Dank je wel!
Jos Houtsma says
Ik zat aan de kust
en viste, met achter mij kurkdroge vlaktes.
Zal ik tenminste orde brengen in mijn land?
London Bridge is falling down, falling down, falling down,
Poi s’ascose nel foco che gli affina,
Quando fiam uti chelidon – O zwaluw, zwaluw!
Le Prince d’Aquitaine à la tour abolie.
Fragmenten die mijn ruïne moeten stutten.
Why then Ile fit you. Hieronymo’s mad againe.
Datta. Dayadhvam. Damyata.
Shantih shantih shantih.
_____
London Bridge: Kinderliedje. ‘London Bridge stort in.’
Poi s’ascose: Purgatorio 26, 148. ‘Vervolgens verborg hij zich in het vuur
dat hem reinigde.’
Quando fiam: Pervigilium Veneris. ‘Wanneer zal ik worden als een zwaluw.’
Le Prince: Nerval, El Desdichado. ‘De prins van Aquitanië met de ruïne van
zijn toren.’
Why then etc.: Kyd, Spanish Tragedy. ‘Oké dan, zoals je wilt. Hieronymo
heeft weer een aanval van waanzin.’
Datta, Dayadhvam, Damyata: ‘Geef, voel mee, beheers.’
Shantih: ‘Vrede’. Traditionele afsluiting van de Upanishaden