Afgelopen week won W. van Tiemen Hiemstra dé literaire jongerenprijs van Nederland: de Inktaap Naast W. maakten ook Luister van Sacha Bronwasser en Kindertrein uit Boedapest van Emy Koopman kans op deze prijs. Drie door docenten van de shortlists van drie belangrijke literaire prijzen geplukte titels. Geplukt klinkt wat denigrerend, en dat is misschien ook wel de bedoeling.
Dat docenten de titels kiezen, is nieuw. Tot vorig jaar hadden docenten geen invloed op de titels die kans maakten op de Inktaap. Tot vorig jaar herijkten de leerlingen de keuze van de jury’s van de Libris Literatuur Prijs, de Boekenbon Literatuurprijs en de BNG Literatuurprijs en lazen zij de winnende titels.
Als de inbreng van de jongeren tijdens de slotdag in de Doelen representatief is, gaat dat lezen, met elkaar in gesprek gaan en vervolgens verwoorden of verbeelden van hun oordeel leerlingen heel goed af. Zelfs vorig jaar, toen ze vast een hele kluif hadden aan De menseneter van Tom Hofland (winnaar BNG Literatuurprijs), Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje (winnaar van de Libris Literatuur Prijs en de Boekenbon Literatuurprijs) en De Mitsukoshi Troostbaby Company van Auke Hulst (toegevoegd vanwege de dubbele bekroning van Het lied van ooievaar en dromedaris: door docenten met grote meerderheid gekozen uit de overgebleven titels op de shortlists van de Boekenbon Literatuurprijs en de Libris Literatuur Prijs).
Schijnbaar is de inbreng van docenten de organisatie goed bevallen. ‘Omdat zij dagelijks contact hebben met leerlingen weten ze als geen ander welke boeken hen aanspreken.’ Zo verantwoordt zij het wijzigen van de opzet van de Inktaap. En dus lazen de leerlingen van de bovenbouw dit jaar in plaats van Geen vaarwel vandaag van Daan Heerma van Voss (winnaar van de BNG Literatuurprijs), Ik kom hier nog op terug van Rob van Essen (winnaar van de Libris Literatuur Prijs) en Mauk van Jan Vantoortelboom (winnaar Boekenbon Literatuurprijs) W., Luister en Kindertrein uit Boedapest. In totaal 556 bladzijden. Een makkie na de 1.520 bladzijden van vorig jaar.
Hoewel ik de keuze van de docenten voor twee van de drie boeken begrijp – Kindertrein uit Boedapest is een a-typische nominatie, zoals het ook al een a-typische nominatie was voor de BNG Literatuurprijs (het is non-fictie, en bovendien in opdracht geschreven, waardoor de auteur gebonden was aan een aantal woorden en een thema) – en Luister en W. voor leerlingen van de bovenbouw misschien wel meer te bieden hebben dan de drie winnaars, betreur ik het toch dat de Inktaap een andere koers gaat varen.
Leerlingen die deelnemen aan de Inktaap hebben bewezen zich te kunnen verhouden tot om het even welk boek. Belezen zijn ze nog niet, maar het zijn lezers, en ze zijn niet op hun mondje gevallen. Mede dankzij het literatuuronderwijs dat zij genieten, is wat ze lezen voorzien van een (literaire) context. Het zijn lezers die kritische vragen stellen en zich kwetsbaar op durven te stellen als ze het idee hebben niet alles begrepen te hebben. Ze werpen alternatieve interpretaties op. Zetten wat ze lezen en wat personages overkomt af tegen eigen ervaringen en de wereld zoals zij die ervaren.
Dat W. van Tiemen Hiemstra hun winnaar was, daar is niets tegenin te brengen. En een verrassing was het ook niet: het hing al de hele dag in de lucht. Meer nog dan Sacha Bronwassers Marie die haar docente ter verantwoording roept over wat zij haar heeft aangedaan, sprak de verdwenen W. tot hun verbeelding. W. die een leegte achterlaat waar vooral zijn vriend Olaf, de verteller van het verhaal, geen raad mee weet. Deze roman over het ontwikkelen van een eigen identiteit was zeer aan de deelnemers aan de Inktaap besteed.
En waarom de deelnemers aan de Inktaap deze roman zo goed vonden, en met welke vragen W. hun met zijn verdwijnen opzadelde, dat wisten ze heel goed te verwoorden.
Lezers die dat kunnen, hoef je niet te beschermen. Laat deze nieuwe generatie iets vinden van de keuze van gepokt en gemazelde juryleden. Gun ze die confrontatie. Gun ze hun eigen oordeel over vaak na lang wikken en wegen gekozen winnaars. Ook als je als docent om welke reden dan ook liever andere boeken centraal had willen stellen.
Leave a Reply